Kerstrozen planten en verzorgen

De kerstroos is een van de weinige kleuraccenten in het koude jaargetijde. De vaste plant is winterbloeiend en gedijt goed in potten en perken. Hier vind je wat je moet weten over de kerstroos.

De kerstroos heeft nog andere namen. Ze wordt onder andere ook sneeuwroos of nieskruid genoemd. In de winter toont ze haar witte bloemen. De Latijnse naam van de plant is "Helleborus niger".

Hier en daar worden andere Helleborus-soorten ook kerstroos genoemd. Dit kan tot teleurstelling leiden, omdat deze andere soorten soms op heel andere tijdstippen bloeien. Alleen de echte kerstroos, d.w.z. Helleborus niger, bloeit rond de kersttijd. De andere soorten worden eerder voorjaarsrozen genoemd.

De kerstroos is wintergroen en meerjarig. Ze groeit kruidachtig. De plant behoort tot de familie van de zogenaamde boterbloemen. De kerstroos is een vaste plant en wordt tussen 10 cm en 30 cm hoog. Als ze op de juiste plaats staat, kan ze wel 25 jaar oud worden.

De bloemen van de kerstroos hebben een doorsnede van ongeveer 5 cm tot 10 cm. Ze staan solitair en eindstandig op de stengel van de plant. Ze zijn meestal wit. Sommige variëteiten kleuren lichtjes roze wanneer ze verwelken.

De bloemknop bestaat uit vijf eivormige kelkbladen. Vele gele meeldraden groeien in een spiraal langs de langwerpige bloemas.

Afhankelijk van de plaats, de variëteit en ook de hoogte waarop ze groeit, bloeit de kerstroos van ongeveer december tot maart. Sommige soorten bloeien ook al in november.

De bladeren van Helleborus niger zijn diepgroen. Zij zijn ook verdeeld in zeven tot negen secties. Deze zijn lancetvormig gevormd met een getande of gave bladrand. Onderaan de stengel groeien twee tot drie vorstgevoelige schutbladeren. In de winter worden ze beschermd door sneeuw, aarde of bladeren.

Er zijn twee ondersoorten van de kerstroos. Ze zijn met elkaar verbonden door overgangen. De meest voorkomende soort is Helleborus niger subsp. niger. Deze plant heeft glanzende, donkergroene bladeren. De doorsneden van de bladeren zijn zeer breed, vooral in het voorste derde deel. De bladrand vertoont naar voren gebogen tanden.

De andere ondersoort is Helleborus niger subsp. macranthus. Ze heeft blauwgroene, matte bladeren. De delen van de bladeren zijn hier erg breed, vooral in het midden. Fijne tanden steken lateraal uit de bladrand.

De kerstroos komt in de vrije natuur vooral voor in de oostelijke noordelijke en zuidelijke Alpen. Ze wordt ook aangetroffen in de Apennijnen en op de Balkan. Daar worden ze gevonden op hoogten tot 1.900 m.

In Duitsland is de kerstroos alleen in Beieren thuis. Je ziet ze vaker in Oostenrijk en Zwitserland. Hij groeit vooral op struikachtige hellingen of in lichte beuken- en gemengde beukenbossen. Maar ze kunnen ook worden gevonden in eiken- en sparrenbossen. De kerstroos is echter allang veel wijder verbreid dan alleen haar natuurlijke habitat en voelt zich overal thuis waar zij in de winter voldoende licht krijgt, in de zomer niet te veel zon en waar het in de winter niet warmer wordt dan 15°C.

Een zeer bekende variëteit kerstroos is de "Praecox". Ze bloeit bijzonder lang, vaak al vanaf november. Je kunt vaak tot in het voorjaar van de bloemen genieten. De kerstroos "Praecox" is een van de oudste soorten van de plant.

Omdat de kerstroos erg populair is, zijn er nu veel verschillende soorten met een bijbehorende variatie. Heel populair is bijvoorbeeld de kerstroos "HGC Joseph Lemper". Deze plant bloeit vanaf december. Als je vroeger van de bloemen wilt genieten, moet je voor de variëteit "HGC Jakob" gaan. Vaak bloeit ze al in november. De plant is groenblijvend en wordt ongeveer 30 cm hoog. Ze is bijzonder geschikt voor het planten in potten of hangmanden.

Zeer romantische bloemen zijn de gevulde kerstrozen. De in Japan gekweekte variëteit "Sneeuwbal", bijvoorbeeld, is er een van. Deze kerstroos groeit zeer compact. In dit land zijn ze echter nogal moeilijk te krijgen. Makkelijker verkrijgbaar is de gevulde variëteit "HGC Snow Frills". "Potter's Wheel" betovert met een roze bloemenrand. Maar net als "Sneeuwbal" is "Potter's Wheel" moeilijk te vinden.

De onderstam van de kerstroos bevat vrij veel helleborine. De plant bevat ook saponine en protoanemonine. Alle delen van de kerstroos zijn dus giftig. Vergiftiging met deze stoffen leidt tot duizeligheid, diarree of zelfs een collaps van de bloedsomloop. De plant moet daarom altijd buiten het bereik van kinderen en huisdieren worden geplaatst. Als je snel allergisch reageert, kun je het beste tuinhandschoenen dragen als je de kerstroos aanraakt. Op deze manier ben je goed beschermd tegen het lekkende plantensap. Het kan ernstige huidirritatie veroorzaken.

Vanwege haar geneeskrachtige werking werd de kerstroos al rond 300 voor Christus in kruidenboeken vermeld. In die tijd werd de wortelstok verpoederd en gebruikt als middel om het hart te versterken. Bovendien werd het poeder als diureticum beschouwd.

Hoewel de kerstroos giftig is, wordt zij vandaag de dag nog steeds gebruikt als braakmiddel en laxeermiddel in de volksgeneeskunde. Sommige mensen gebruiken de kerstroos ook voor waterzucht en urineretentie.

In onze breedtegraden is de kerstroos winterhard. Hij heeft een humusrijke grond en voedingsstoffen nodig. Deze mag niet te droog zijn en mag geen waterverzadiging vertonen. Als de grond alkalisch tot neutraal is met een hoog kalkgehalte, gedijt de kerstroos bijzonder goed.

Een schrale, zanderige grond in de tuin moet voor de plant worden voorbereid. In de herfst kun je de grond verrijken met compost, organische meststof of een laag mulch. Naast de humus is het het beste om veel kalkgrind aan de grond toe te voegen en deze in te werken. Hierdoor en door de hulp van regenwormen wordt de grond goed geventileerd en bevat hij veel voedingsstoffen.

Als je de kerstroos eenmaal op de juiste plaats met de juiste grond hebt geplant, zal zij je vaak tientallen jaren plezier bezorgen met haar bloemen. Je moet de kerstroos ook niet verplanten. Hoe langer ze op de juiste plaats staat, hoe mooier ze groeit en bloeit. Om je grasmat voorzichtig te beluchten en grasvilt en mos te verwijderen, kun je een grassmatverluchter gebruiken, die zachter is dan een verticuteermachine.

Zorg ervoor dat de kerstrozen op een halfschaduwrijke plaats worden geplant. Onder naaldbomen of andere groenblijvende planten krijgen ze niet genoeg licht. Plant de plant niet in de schaduw van een gebouw. Hoe meer de kerstroos in de schaduw staat, hoe minder bloemknoppen er gevormd zullen worden.

De ideale plaats voor kerstrozen is onder een bladverliezende boom of struik. In de zomer beschermt de plantpartner de Helleborus niger tegen te veel zon. In de winter beschermen de vallende bladeren de kerstroos tegen de kou.

Op een open en zonnige plaats heeft de plant meer vocht nodig dan op schaduwrijkere plaatsen. Geef echter niet te veel water. Waterverzadiging in de pot of het bed kan rotting van de wortels veroorzaken. In het ergste geval sterft de kerstroos hieraan. Een drainagelaag van bijvoorbeeld kalkgrind onder de kluit is een goede manier om waterverzadiging te vermijden.

Plant kerstrozen in een groep van drie tot vijf planten. Hierdoor ziet de plant er bijzonder aantrekkelijk uit. Je kunt ze ook samen met andere voorjaarsbloeiers planten. Helleborus niger, bijvoorbeeld, gaat goed samen met vroege voorjaarsbolbloemen zoals sneeuwklokjes of winterbollen. Ze doet het echter ook goed samen met groenblijvende grassen zoals zegges. Als je hier wit-groen bonte variëteiten gebruikt, levert dat een bijzonder mooi plaatje op: Deze passen perfect bij de witte bloemen en groene bladeren van de kerstroos.

Je kunt de kerstroos ook samen met de vroege voorjaarscyclamen planten. Hij stelt precies dezelfde eisen aan de grond en is daarom de ideale plantpartner.

Geplant in een pot is de kerstroos een mooie aanvulling op tafeldecoraties voor kerst zoals een kerstkrans of ook zelfgemaakte kerstdecoraties.

De beste tijd om kerstrozen te planten is oktober. Als je de plant in een pot wilt kweken, meng dan wat potgrond met leemgrond uit de tuin. Leg een drainagelaag van geëxpandeerde klei op de bodem van de pot. Voeg dan pas het grondmengsel toe. Voor de andere planten is het nu tijd om ze winterklaar te maken, dus zowel je tuin als je potplanten.

Bemest de kerstroos voor het eerst in februari/maart. Op dit moment bloeit ze nog en de nieuwe bladeren lopen al uit. Een volgende keer geef je kunstmest in midzomer. In deze periode vormt de kerstroos verse wortels. Later voorzien ze de toppen van voedingsstoffen. Koeienmest en -korrels zijn dan goede meststoffen. Doe er ongeveer een handvol van in het plantgat.

Als de bladeren in de herfst vallen, laat ze dan rond de kerstroos liggen. Zuig of blaas ze niet weg met een tuinstofzuiger of bladblazer. Zij bieden een goede thermische bescherming en vormen bovendien een natuurlijke laag mulch.

Haal in november of december het oude loof van de kerstroos. Het is het beste om het met een snoeischaar te knippen. De EasyPrune van Bosch, bijvoorbeeld, is hier zeer geschikt voor. Deze zorgt voor schone sneden die goed genezen. Denk aan tuinierhandschoenen als je werkt. Op deze manier zijn je handen goed beschermd tegen het giftige sap.

Door het snoeien zien de bloemen er mooier uit en krijgen de nieuwe bladeren meer ruimte. Maar de snede heeft nog een andere reden: De oude bladeren zien er meestal ten laatste in het voorjaar niet meer mooi uit. Ze zijn ook vaak besmet met de zwarte vlekkenziekte.

De beste manier om kerstrozen te kweken is door te zaaien. Doe dit in het voorjaar, nadat de plant heeft gebloeid. In deze tijd moeten de zaden bruin worden en een beetje open gaan staan.

Zaai de zaden onmiddellijk in kleine potjes en zet ze in een kweekbak of een beschutte hoek in de tuin. Houd de grond aanhoudend vochtig. Laat deze niet uitdrogen. Anders gaan de zaden in kiemrust. Dit kan de ontkieming een heel jaar uitstellen en het succespercentage sterk verminderen. Als ongeveer 95 procent van alle zaden ontkiemt, doet slechts 30 procent dat na de rustperiode. Bedek de zaden niet met aarde. Het zijn lichtkiemers.

Gewoonlijk ontkiemen de zaden pas in de volgende winter. Er is echter geduld nodig totdat de eerste bloesems aan de jonge planten verschijnen: Vaak duurt het wel drie jaar voordat kerstrozen voor het eerst bloeien.

De kerstroos kruist gemakkelijk met haar soortgenoten. Als je nieuwe planten kweekt uit de zaden van een bestaande kerstroos, hoeft de jonge plant niet per se op de moederplant te lijken.

De zwarte vlekkenziekte komt vrij veel voor op kerstrozen. Je kunt een infectie herkennen aan de grijsbruine vlekken op de bovenkant van de bladeren. Hierdoor kunnen ook grotere bladoppervlakten afsterven.

Als je een aantasting ontdekt, knip dan de zieke delen van de plant af met tuinschaar. Doe het afval niet op de compostbak, maar in het organisch afval. Anders kan de ziekte zich verder verspreiden. Als je grotere oppervlakken wilt knippen, zal de struik- en grasschaar AdvancedShear je werk vergemakkelijken.

Als je dit wilt voorkomen, knip dan al de oude bladeren af voordat de kerstroos bloeit. Snij ze zo ver mogelijk af. De beste tijd om dit te doen is wanneer de nieuwe bladeren en scheuten nog niet langer zijn dan 5 cm. Gooi ook de verwijderde bladeren bij het organisch afval.

Zwarte meeldauw kan ook kerstrozen aantasten. Dan verkleuren de bladeren en verwelken uiteindelijk. Als de plant zwaar is aangetast, moet hij zo snel mogelijk worden vernietigd. In minder ernstige gevallen volstaat het de aangetaste delen van de plant af te snijden.

Bladluizen kunnen ook op kerstrozen worden aangetroffen. Het ongedierte verblijft aan de onderkant van de bladeren. Ze zitten ook aan de binnenkant van oudere bloemen. Bladluizen zijn geen gevaar voor de kerstroos. Als je dit toch wilt tegengaan, knip dan eind april alle uitgebloeide stengels tot op de grond af.

Met een slakkenkraag rond je Helleborus niger weerhoud je slakken er ook van om de zaadlobben en het blad van je kerstroos op te eten.

Als je meer wilt weten over welke tuinkarweitjes wanneer moeten gebeuren, kun je de juiste tijd voor alle belangrijke activiteiten vinden in onze tuinkalender.