Wormenhotel maken – zo makkelijk kan composteren zijn

Het maken van deze wormenbak hoeft niet veel te kosten en het is niet moeilijk: je kunt het in je eentje in een paar uur doen.

Let bij elke stap steeds op de veiligheid tijdens het werk. De belangrijkste tips vind je in ons overzicht met veiligheidsmaatregelen voor doe-het-zelvers.

Ken je ons 18 volt-systeem al? Met één en dezelfde accu kun je talloze van onze apparaten gebruiken voor de meest uiteenlopende toepassingen. Verwijder gewoon de accu, klik hem vast op een ander apparaat en ga verder met de volgende stap.

De wormenbak is snel gemaakt, maar je hebt nog wel wat achtergrondkennis nodig om hem goed te kunnen gebruiken. Hier vertellen we je het een en ander over wormen en beantwoorden we een aantal veelgestelde vragen.

Wormen hebben het vermogen om gft-afval te transformeren tot een waardevolle substantie: compost. Als je geen ruimte in de tuin hebt voor een composthoop, maar je wilt je organisch afval niet zomaar weggooien, dan kun je een wormenhotel maken. De wormen en verschillende micro-organismen breken je gft-afval af. Dit levert al snel uitstekende wormenmest of -compost op, die je kunt gebruiken als meststof of potgrond.

Een wormenhotel is makkelijk om te maken en – met een beetje kennis en ervaring – ook makkelijk te onderhouden. Er zijn grofweg twee soorten wormenhotels: een bak met twee kamers erin of meerdere op elkaar gestapelde bakken met open overgangen ertussen. In onze instructies hebben we gekozen voor een wormenhotel met twee kamers.

Een wormenhotel kan van kunststof of hout worden gemaakt. Hout is een mooier, natuurlijk bouwmateriaal, maar kunststof heeft het grote voordeel dat het resistent is tegen vocht. Een houten wormenhotel heeft daarom iets meer aandacht en zorg nodig.

Je moet er altijd voor zorgen dat het vocht door het hout naar buiten kan dringen. Zo voorkom je dat de nattigheid van het composteringsproces op de bodem van de bak blijft staan. Omgekeerd betekent dit ook dat je met een houten bak geen wormenthee kunt maken, wat voor veel mensen een belangrijke reden is om een wormenhotel te gebruiken.

Als jij tot de groep mensen behoort die wormenthee willen maken, dan kun je beter kiezen voor een kunststof model. Let er wel op dat een kunststof wormenbak een afvoer moet hebben, waarmee je het overtollige vocht – de wormenthee – kunt laten weglopen.

Een wormenhotel moet binnen staan, of op zijn minst in een vorstvrij schuurtje of tuinhuisje, omdat het composteringsproces tot stilstand komt bij lage temperaturen. Bovendien kunnen de wormen niet tegen vorst of direct zonlicht.

Als je besluit om de wormenbak in de zomer buiten te zetten, zorg er dan voor dat je geen vlees, gekookte groenten of broodresten in de bak doet. Anders kunnen er ratten of ander ongedierte op afkomen! En vergeet niet om de bak te beschermen tegen regen en zon.

Een wormenhotel is niet hetzelfde als een bokashi-emmer. Hoewel beide hulpmiddelen zijn om gft-afval om te zetten in waardevolle meststof, zou je het verschil een beetje kunnen vergelijken met het onderscheid tussen schimmelkaas en zuurkool.

Terwijl in het wormenhotel compostering plaatsvindt, oftewel verrotting met behulp van zuurstof en andere stoffen, vindt in de bokashi-emmer fermentatie plaats. In de luchtdichte emmer wordt een fermentatieproces in gang gezet, waarbij melkzuurbacteriën en gisten de hoofdrol spelen. Dit is overigens ook de manier waarop zuurkool wordt geproduceerd, vandaar dat de bokashi-emmer daar vaak licht naar ruikt, terwijl het wormenhotel naar vochtige bosgrond ruikt.

Om met succes wormencompost te maken, zijn er bepaalde punten waar je rekening mee moet houden. Ten eerste hebben je wormen een fijne plek nodig om in te wonen. Hiervoor maak je een wormenhotel, bijvoorbeeld van hout, zoals beschreven in onze stapsgewijze instructies.

Nadat het wormenhotel af is, moet je de volgende stappen doorlopen:

De bodemlaag

Vul een van de twee kamers met een bodemlaag. De tweede kamer heb je later nodig; hier gaan we straks verder op in. Breng eerst een eerste laag van krantenpapier of karton aan. Dat bevat cellulose, wat belangrijk is voor de wormen. Scheur of snijd het materiaal in repen zodat het een los ‘nest’ vormt en je wormenhotel voor ongeveer een derde gevuld is.

Wormen ademen door gassen uit te wisselen via hun vochtige huid, dus maak de onderlaag licht vochtig met een plantenspuit. Het papier of karton moet vochtig zijn, maar niet doorweekt.

Vullen met keukenafval

Dan komt het gft-afval. Geschikt zijn groente-, en fruitresten, eierschalen, koffiedik (niet te veel) en dergelijke.

Leg een dunne laag van het gft-afval op de bodembedekking, gevolgd door een laag vochtig papier en eventueel wat aarde. Leg er nog een laag voedselresten op en tot slot weer een laag vochtig papier.

Vul je wormenhotel voor ongeveer driekwart. De gelaagdheid zorgt ervoor dat het afval sneller wordt afgebroken. Vlees, olie of zuivelproducten mogen niet in de wormenbak, omdat ze vliegen en maden aantrekken. Het is optimaal wanneer je de verschillende soorten afval in ongeveer gelijke verhoudingen in de bak doet.

De wormen erbij doen

Nu is het tijd om de hoofdrolspelers – de wormen – te verwelkomen. Er zijn ongeveer 4000 verschillende soorten regenwormen in de wereld, en slechts zes daarvan zijn geschikt voor compostering.

Eén daarvan is veruit het populairst: Eisenia fetida, de compostworm – ook wel mestworm of tijgerworm genoemd. Deze soort is het minst gevoelig, eet ijverig en vermenigvuldigt zich meer dan de meeste andere wormen.

Om te beginnen heb je enkele honderden exemplaren nodig. Je kunt ze gewoon in het tuincentrum kopen. Til de bovenste laag bodembedekking voorzichtig op en kiep de wormen erin. Dek de wormen weer toe met de bodembedekking.

Wormen regelmatig voeren

Geef de wormen om de paar dagen te eten, ongeveer zoveel gft-afval als in één of twee koffiekopjes past. Graaf een klein gat met je hand, doe het keukenafval erin en bedek het weer met het papierstrooisel. Houd de voortgang van het composteringsproces goed in de gaten. Je zult al snel gevoel krijgen voor de juiste hoeveelheid gft-afval om in de bak te doen. Te veel is niet goed, te weinig ook niet. Geef de wormen de tijd. Het zal een paar weken duren voor de compost klaar is.

Compost oogsten

De wormenmest is klaar wanneer hij donker en kruimelig is en naar vochtige aarde ruikt. Om de compost te oogsten vul je eerst de tweede kamer met gft-afval, dus aan de andere kant van het scheidingsrooster, op dezelfde manier als we hierboven hebben beschreven. Wacht dan een dag of twee tot de wormen van de oude compost naar de kamer met het heerlijke verse voer zijn gemigreerd.

Je kunt de compost gebruiken voor je kamerplanten, je zelfgemaakte plantenbak of voor je kruidentuintje op het balkon. Misschien houd je nog wat hout over bij het maken van je wormenhotel. Daar kun je bijvoorbeeld decoratieve plantenbordjes van maken.

Wil je je eigen wormenhotel maken en heb je nog vragen? Hier zijn de belangrijkste antwoorden:

• Welke temperatuur moet een wormenhotel hebben? Idealiter is de temperatuur tussen de 15 en 25 graden Celsius. Het mag er nooit onder de 5 graden Celsius zijn. Daarnaast is het schadelijk wanneer het er langere tijd warmer is dan 30 graden.
• Wat is het juiste voer voor de wormen? Een gezond mengsel van stikstof (d.w.z. alle plantaardige bestanddelen) en cellulose (papier, karton, houtsnippers).
• Hoe vochtig moet de inhoud van de wormenbak zijn? Ongeveer zo vochtig als een uitgeknepen spons. Je kunt dit gemakkelijk testen met deze truc: neem een beetje materiaal uit het wormenhotel en knijp het stevig in je hand. Als er een beetje nattigheid uit lekt zonder dat het naar beneden druppelt, is het vochtgehalte ideaal.

• Hoe zorg je voor voldoende ventilatie? Het ontwerp van de wormenbak, met de kier tussen het deksel, zorgt al voor ventilatie. Je kunt ook een paar gaten boren in de bovenkant van de zijwanden.
• Wat is de beste pH-waarde? De omgeving mag niet te zuur zijn voor de wormen, ze voelen zich het prettigst bij een neutrale pH-waarde. Ruik je een scherpe ammoniakgeur? Dan is je wormenhotel te zuur. Dit moet je tegengaan met mineralen, zoals kalk of steenmeel.
• Wat zijn rondwormen? Deze diertjes, ook wel nematoden of aaltjes genoemd, zijn bijzonder klein en komen in veel soorten voor. Houd er rekening mee dat er zowel aaltjes zijn die je planten beschermen als soorten die schadelijk voor planten zijn. Voor het maken van wormencompost is het handig om te weten dat het geslacht Heterorhabditis muggenlarven eet. Dus als je wormenhotel bijvoorbeeld besmet is met de larven van de varenrouwmug, kan het helpen om deze nematoden te verspreiden.
• Wat is wormenthee? Wormenthee is de overtollige vloeistof, die kan ontstaan tijdens het composteren. Daar is eigenlijk niets mis mee, want je kunt het gebruiken als energiedrankje voor je planten. Maar wormenthee in het wormenhotel is minder wenselijk. Je moet het immers op de een of andere manier uit de bak kunnen halen. Het is daarom beter om de vochtbalans goed te regelen, zodat de humus vochtig is maar er geen bruine soep op de bodem ligt.
• Waarom heb ik mieren in mijn wormenhotel? Waarschijnlijk is het te droog in de wormenbak. Als de vochtigheid goed is, zouden mieren geen probleem moeten vormen. Te veel zoet fruit, zoals perziken of appels, kan ook mieren aantrekken.

Ben je geïnteresseerd in alles wat in en rondom de tuin leeft? En heb je zin om nog meer te klussen? Kijk dan eens naar onze creatieve doe-het-zelf ideeën voor dieren – inclusief vogels en insecten. Je kunt bijvoorbeeld een insectenhotel, een voederhuisje voor vogels of een vleermuiskast maken.

Misschien wil je in plaats daarvan je katten een plezier doen. Wat dacht je van een zelfgemaakte krabpaal of kattenmand?

Als het gaat om de financiële aspecten van het maken van een wormenhotel of -bak, moet je onderscheid maken tussen de kosten van het bouwen en de gebruikskosten.

Hoeveel het kost om zelf een wormenhotel te maken, hangt af van de grootte en het materiaal dat je gebruikt. Voor een gemiddeld wormenhotel moet je ongeveer rekening houden met 20-30 euro. Als je ergens wat oude houten panelen hebt liggen, betaal je hooguit een paar euro voor de scharnieren en de handgreep.

Daarmee zit je ver onder de prijzen die op internet worden gevraagd voor kant-en-klare wormbakken. Daar vind je modellen voor meer dan 400 euro.

De wormen zelf zijn echter een kostenfactor die je niet mag onderschatten. 500 wormen – het minimale aantal dat je nodig hebt om mee te beginnen – kosten tussen de 25 en 35 euro, wat ongeveer evenveel is als het wormenhotel zelf. En zelfs als je de dieren zo goed mogelijk verzorgt, moet je er op een later tijdstip misschien nog een paar bij kopen.