Zelf planten kweken en vermeerderen

Haal meer uit je planten! Om je groenten, fruit, favoriete vaste planten of andere planten te vermeerderen, heb je in principe alleen maar grond, een paar potten, water en geduld nodig. Het is de moeite waard, want zelf kweken is duurzaam, vriendelijk voor je portemonnee en bovendien erg leuk.

Er is geen universele methode voor het vermeerderen van planten; afhankelijk van het gewas zijn er verschillende manieren om nieuwe planten uit bestaande planten te kweken. Hier lees je over de verschillende soorten vermeerdering, hun respectieve voordelen en voor welke planten ze geschikt zijn.

Wortels, tomaten, dille en komkommers, of zonnebloemen, goudsbloemen en kosmos: dat zijn voorbeelden van planten die je uit zaden vermeerderen. Vooral voor eenjarige groenten en zomerbloemen is dit de beste vermeerderingsmethode.

Zodra de zaden in de vrucht zitten, kun je ze voorzichtig verwijderen. Verwijder eventueel vastzittend vruchtvlees en droog ze op een theedoek op een warme, droge plek. Bewaar de zaden in kleine zakjes tot je klaar bent om ze te zaaien. Wacht niet te lang; ze moeten uiterlijk na twee jaar opnieuw gezaaid worden. De kiemkracht van zaden neemt namelijk na verloop van tijd af, de planten zullen dan niet meer ontkiemen.

Als de zaden uit de bloem komen zonder omgeven te zijn door vruchtvlees, zoals bij goudsbloemen, zonnebloemen en dille, knip de bloemhoofdjes dan kort voor of aan het begin van de zaadrijping op zo lang mogelijke stelen af, bijvoorbeeld met de EasyPrune van Bosch. Hang de stelen ondersteboven op een droge, warme en luchtige plek. Zodra ze helemaal droog zijn, bewaar je ze in schone zakjes of doosjes.

Wanneer je de zaden van een plant zaait, noteer je dat generatieve vermeerdering. Dit komt omdat zaden worden gevormd na bevruchting en de planten die eruit groeien, het genetisch materiaal van twee ouderplanten bevatten. In de handel vind je vaak zogenaamde F1-hybriden, hoogwaardig zaaigoed dat een rijke opbrengst en andere gunstige eigenschappen heeft. Echter, slechts in het eerste jaar leveren zaden van deze planten resultaten op. Vaak kiemen ze niet of het resultaat is veel minder goed. Omdat de goede eigenschappen zich in de volgende generatie weer opsplitsen.

Vermeerdering door stekken, afleggen of delen valt onder de term vegetatieve vermeerdering. Als je een scheut van je geranium afknipt, deze laat wortelen en groeien tot het een nieuwe plant is, zal deze er precies zo uitzien als de moederplant. Hetzelfde geldt voor het delen van een bieslook. Je krijgt twee identieke planten. Dat is logisch, want er is immers geen nieuw genetisch materiaal toegevoegd.

1.  Nieuwe planten uit bladeren en scheuten

Dit gaat snel en is (bijna) altijd succesvol: Het kweken van planten uit stekken is echt eenvoudig. Als de toppen van de scheuten met een stukje stengel en enkele bladeren worden afgesneden, noemen we dat kopstekken. Dit werkt bijvoorbeeld goed bij gekleurde brandnetels, rozemarijn, frambozen en basilicum.
Een andere mogelijkheid is om bladeren voor vermeerdering te gebruiken. Vetplanten met dikvlezige bladeren kunnen op deze manier goed vermeerderen. Laat de bladeren een paar dagen drogen en leg ze dan op cactusaarde. Geef slechts weinig water, zodat de stekken niet beschimmelen. De bladeren van begonia's worden in stukken gesneden en in vochtige potgrond gelegd.

2.  Verdeling van wortelkluiten    

De truc met vaste planten is zowel eenvoudig als ingenieus: Oudere, goed uitgegroeide vaste planten kunnen in de herfst worden opgegraven en met een schone, scherpe spade worden verdeeld. Op deze manier krijg je nieuwe planten en verjong je de moederplant; deze zal weer voller groeien. Dit werkt uitstekend met rabarber, hosta's (Hosta), zonnehoeden (Rudbeckia) en vrouwenmantel (Alchemilla). De beste tijd om een plant te delen is in de herfst. Het is dan niet meer zo warm, de bodemvochtigheid is meestal hoger en de planten hebben voldoende tijd om wortel te schieten. Vergeet echter niet om regelmatig water te geven als het in de herfst en winter droog is. Om bodemvermoeidheid te voorkomen, verplaats je de planten naar een andere plek in de tuin. Bodemvermoeidheid ontstaat wanneer een plant lange tijd op dezelfde plek staat en alleen de benodigde voedingsstoffen uit de grond haalt.

3.  Verdeling van knollen of wortelstokken 

Aardappelen, dahlia's en andere knolvormende planten kun je direct via hun wortels, in dit geval via de knollen, vermeerderen. Om de wortelgroei te stimuleren snijd je de knollen met een schoon mes doormidden; bij grotere knollen kun je ze ook in 2 tot 3 stukjes snijden. Deze stukken steek je weer direct in de grond – hierbij kunnen bijvoorbeeld de praktische tuingereedschappen van Bosch zoals het plantenschepje of de handhark goed van pas komen.
Iris, bosanemoon en calla vormen zogenaamde wortelstokken. Ze zien eruit als verdikte stengels die meestal dicht onder het aardoppervlak groeien. Graaf de wortelstokken voorzichtig uit met een spade en verdeel ze altijd op het dunste punt. Plant de gedeelde wortelstukjes dan op dezelfde diepte in als waarin ze eerder stonden.

4.  Uitlopers

Frambozen, bramen, clematissen en kornoeljes (Cornus) vormen lange scheuten, zogenaamde uitlopers. Als ze de grond raken, hoef je geen actie te ondernemen. Deze uitlopers wortelen zelf, en vormen nieuwe planten die je kunt uitgraven, van de moederplant kunt losmaken en opnieuw kunt planten. Om ervoor te zorgen dat de scheuten op de grond blijven liggen, kun je ze bijvoorbeeld met wat aarde naar beneden drukken; dan zullen ze snel wortels schieten. Ook aardbeien vormen bodemscheuten en kunnen op deze manier worden vermeerderd.

5.  Hergroei

In de keuken wordt veel biologisch afval geproduceerd: Uien blijven liggen en beginnen te ontkiemen, het stronkje van de sla of prei wordt afgesneden en belandt in het GFT-afval. Wist je dat je deze groenteresten gewoon kunt laten hergroeien? Dit wordt hergroei genoemd. We leggen uit hier hoe dat werkt. Het kost iets meer tijd als je zelf ananas, olijven of avocado wilt kweken.

Wat je niet voor stekken of hergroei kunt gebruiken, hoeft niet in de prullenbak te belanden; je kunt er namelijk waardevolle compost van maken. We leggen je uit hoe composteren werkt en hoe je je eigen compostbak maakt. Heb je weinig ruimte? Dan zijn een wormenbak en een Bokashi-emmer praktische alternatieven, die ook op je terras of balkon passen.

Als je meer wilt weten over wanneer welke tuinklussen moeten worden uitgevoerd, kun je in onze tuinkalenderhet juiste moment vinden voor alle belangrijke activiteiten.