Meubels restaureren: zo worden antieke meubels weer als nieuw!

Heb je op de zolder van je grootouders een houten kist ontdekt die geweldig zou staan in je slaapkamer? Of een stoel van het grofvuil gered die eigenlijk veel te mooi is om weg te gooien? Oude meubels zijn helemaal in, en het opknappen of restaureren van meubels is een populaire bezigheid.

Waardevolle meubels of echt antiek horen thuis in de handen van een professionele restaurateur. Je kunt antieke meubels die geen hoge materiële waarde hebben echter gemakkelijk zelf repareren en restaureren.

We hebben de meest gebruikte technieken voor je op een rijtje gezet en leggen stap voor stap uit hoe deze in hun werk gaan. Met onze tips en ideeën is je oude meubelstuk straks het stralende middelpunt van je kamer!

Planning & achtergrondinformatie voor het restaureren van meubels

Als je een oud meubelstuk nieuw leven wilt inblazen, moet je eerst bedenken wat je doel is. Wil je het terugbrengen in zijn oorspronkelijke staat – dus restaureren – of wil je het gewoon een nieuw kleurtje geven?

• Restaureren: oude meubels in hun oude staat herstellen
• Renoveren: meubels opknappen zodat ze er als nieuw uitzien

Een voorbeeld: als je een oude kast van de rommelmarkt in de shabby chic-stijl schildert, dan ben je aan het renoveren. Als je daarentegen de oorspronkelijke, rustieke beschildering op de kastdeuren weer zichtbaar maakt, dan ben je aan het restaureren.

Er zijn talloze ambachtelijke technieken voor het renoveren en restaureren van meubels. De methode hangt af het soort meubelstuk en in welke toestand het zich bevindt.

Meubels schoonmaken en grondig inspecteren

Om een overzicht te krijgen van wat er moet gebeuren, moet je het meubelstuk eerst grondig schoonmaken. Een klein beetje afwasmiddel verdund met water is hiervoor meestal voldoende. Hardnekkige vlekken kun je verwijderen met wasbenzine of terpentine. Test ze echter eerst op een onopvallende plek om te zien of ze het oppervlak aantasten.

Let bij elke stap steeds op de veiligheid tijdens het werk om je gezondheid te beschermen. De belangrijkste tips vind je in ons overzicht van veiligheidsmaatregelen voor doe-het-zelvers.

Als je hebt schoongemaakt, kun je het meubelstuk goed bekijken: zie je krassen, barsten of gaten? Zijn er verkleuringen? Zijn de lades en deuren gemakkelijk te openen? Zijn er onderdelen die wiebelen of ontbreken? Je kunt vervolgens beslissen of je het meubelstuk wilt restaureren of  opknappen.

Stabiliteit en functionaliteit herstellen

In deze stap maak je het meubelstuk stevig en functioneel, zodat het weer normaal te gebruiken is.

• Losgeraakte lijmverbindingen: als de lijmverbindingen tussen de houten onderdelen loszitten, moet je het meubelstuk eerst uit elkaar halen. Een hamer kan hierbij helpen. Ga echter heel voorzichtig te werk, en leg er een stuk hout onder. Schraap de oude lijm eraf met een beitel en smeer beide verbindingen in met houtlijm. Vervang kapotte of loszittende deuvels. Zet de onderdelen vervolgens weer in elkaar.
• Uitgescheurd scharnier: een scharnier dat niet meer met schroeven kan worden vastgezet, moet volledig worden verwijderd. De beschadigde plekken in het hout moet je daarna repareren met houtplamuur. Diepe scheuren en gaten vul je in meerdere stappen. Plaats het scharnier weer terug en vul het rondom met vulmiddel. Zodra dat is uitgehard, kun je de plek schuren met schuurpapier. Nu hoef je alleen nog maar verf in de juiste kleur aan te brengen en de deur op te hangen.
• Stoelbekleding: er zijn verschillende soorten schuimrubber die geschikt zijn voor de vulling van een gestoffeerde stoel, zoals polyether SG 40 of koudschuim HR 40.  In ieder geval moet de nieuwe vulling iets groter zijn dan de oude. Plak het op de zitting een lijmpen of -pistool en snijd het daarna op maat. Bedek het schuim met een stoffering naar keuze en bevestig de stof met een nietpistool. Je kunt harde stoelen ook met stof versieren. Hoe je dit doet, lees je in ons artikel over het opknappen van een stoel. Bekijk ook onze tutorial over het stofferen van krukjes.

Watervlekken verwijderen

Als water in houten meubels dringt, laat het lichte of donkere vlekken achter. Vooral meubels die al lang niet meer geïmpregneerd zijn, zijn daar gevoelig voor. Maar ook zulke meubels zijn te restaureren. Oppervlakkige vlekken kun je gewoon wegpoetsen met een zachte katoenen doek en meubelwas. Dit werkt ook met witte tandpasta. Als het water dieper in de vezels is gedrongen, kun je proberen de vlek te behandelen met een pasta van olijf- of zonnebloemolie en zout. Als geen van beide methodes werkt, moet je het hout opschuren en opnieuw impregneren.

Krassen, scheuren en gaten verhelpen

Je kunt krassen, scheuren en gaten in oude houten meubels opvullen met houtpasta, was of houtplamuur. Je kunt het beste een kleur kiezen die iets donkerder is dan het hout, zodat de plek later niet opvalt. Diepere gaten en scheuren vul je in meerdere lagen. Strijk de plek daarna zorgvuldig glad.

Fineer restaureren

Bij het restaureren van veel oude meubels krijg je te maken met fineer – een dun laagje hout dat op hout van lagere kwaliteit is gelijmd. Na verloop van tijd kan het fineer loslaten, breken of barsten. Kleine beschadigingen aan zulke meubels kun je gemakkelijk zelf repareren:

• Losse hoeken en randen: breng een kleine hoeveelheid houtlijm onder het fineer aan en druk het aan met gewichten – zoals zware boeken.
• Luchtbelletjes: ten eerste kun je proberen de lijm onder het fineer los te maken door het te verhitten met een strijkijzer. Stel een gemiddelde temperatuur in en leg een doek over het fineer alvorens je de plek verhit. Als deze methode niet werkt, neem dan een wegwerpspuit en zuig wat houtlijm op. Spuit het onder het loszittende fineer en verzwaar de plek met gewichten.
• Gaten en onvolkomenheden: voor afgebladderde plekken heb je een nieuw stuk fineer nodig dat zo veel mogelijk op het origineel lijkt. Gebruik een veiligheidsmes om een stuk uit te snijden dat iets groter is dan de beschadigde plek. Leg het op het meubelstuk en trek de omtrek over met een potlood. Gebruik dan het mes om het oude fineer langs de lijnen door te snijden, en verwijder het voorzichtig. Smeer wat houtlijm op het nieuwe stuk fineer, breng het aan en druk het op zijn plaats met behulp van gewichten. Je kunt de kleur bijwerken met een fijn penseel en wat houtbeits.

Behandelen van het hout: schuren, schilderen, lakken en polijsten

Als je eerst het hout van je meubels wilt blootleggen, voordat je het opnieuw gaat behandelen, verwijder dan voorzichtig de oude lak- of verflaag.

Soms is een likje verf al voldoende en hoef je niet over te gaan tot het volledig restaureren van meubels. Je kunt de originele kleur als leidraad gebruiken of kiezen voor een compleet nieuwe kleur. Je kunt allereerst ons artikel over kleureffecten lezen om goed beslagen ten ijs te komen.

Massief houten meubels moeten eerst worden geschuurd. Dit kan heel snel en moeiteloos met een multischuurmachine en schuurpapier met korrel 180 of 240. Werk altijd in de richting van de nerf. Voor rondingen kun je fijn schuurpapier gebruiken.

Verwijder het fijne schuurstof met een stofzuiger. Hardnekkige vernislagen kun je verwijderen met afbijtmiddel en een krabber. Als je gefineerde meubels wilt schuren moet je erg voorzichtig zijn – de kans is namelijk groot dat je door het fineer heen schuurt.

Om het hout te schilderen kun je acrylverf, acryllak of krijtverf gebruiken. Gedetailleerde instructies vind je in ons artikel over het schilderen van meubels. Je kunt ook een verfspuit gebruiken om de verf gelijkmatig aan te brengen – zie hiervoor ons artikel over het spuiten van verf. Misschien vind je ons artikel over het beitsen van hout ook nuttig.

Schellak wordt vaak gebruikt bij het restaureren van oude meubels – een natuurlijke grondstof die wordt verkregen uit de uitwerpselen van de lakschildluis. Het kan worden aangebracht met een brede kwast. Ga vlug te werk, want schellak droogt snel. Nadat je het oppervlak hebt gelakt, kun je het in de was zetten en polijsten. Dit geeft het niet alleen een mooie glans, maar voorziet het ook van een beschermend laagje.

Meubels restaureren of renoveren: meer ideeën

Versplinterd, versleten, verouderd: oude meubels lijken vaak bestemd voor het grofvuil. Maar met aandacht voor detail kun je ze nieuw leven inblazen, zoals je kunt zien in de volgende voorbeelden.

Oude ladekast in een nieuw jasje

Ontdek hoe je een saaie ladekast een chique jaren 50-look kunt geven in ons artikel 'Commode in een nieuw jasje'.

En dat is nog maar het begin – we hebben nog veel meer upcyclingprojecten voor je met leuke ideeën voor het restaureren van meubels of andere spullen. Je kunt een wastafel maken van een oude dekenkist, een houten balk omtoveren tot een plafondlamp, of een tuinkast maken van een oude paneeldeur.

Stoel in een felle kleur

Wat kan een nieuw laagje verf toch een enorm verschil maken! Met rode verf tover je een afgedankte caféstoel om tot een modern meubelstuk.

Een biedermeier bank: voor en na een opknapbeurt

Het is moeilijk te geloven dat deze biedermeier bank er ooit zo uitzag als de bank links op de fotomontage. Omdat dit echt antiek is, kun je zo'n meubelstuk beter overlaten aan een professionele restaurateur.

Kosten: meubels restaureren

De reparatie of restauratie van meubels door een gespecialiseerd bedrijf is meestal alleen de moeite waard voor meubelstukken die waardevol zijn, of die een bijzondere persoonlijke betekenis hebben. De kosten zijn afhankelijk van de grootte en het type meubelstuk, de staat waarin het verkeert, de hoeveelheid werk en de gebruikte materialen. Enkele voorbeelden: