De trap renoveren: laat je houten trap weer stralen

Als je een trap gaat renoveren, kan het geen kwaad om een paar vaktermen te kennen. De juiste woordenschat helpt niet alleen bij het kiezen en aankopen van materialen, maar ook bij de communicatie met eventuele vaklui. De belangrijkste termen zijn:

• Optrede: verticale afstand tussen twee aangrenzende treden
• Aantrede: horizontale afstand tussen twee aangrenzende treden
• Bloktrede: de onderste trede van een trap die om de trapspil wordt geplaatst, vaak breder dan andere treden om de trap een sierlijk uiterlijk te geven
• Trapspil: verticale staander van de trap
• Weltrede: bovenste trede van de trap
• Wel of neus: het stuk van de traptrede dat naar voren uitsteekt
• Stootbord: verticale betimmering tussen twee treden
• Balustrade: trapleuning die op verticale spijlen rust
• Bordes: plateau tussen trapdelen
• Trapbomen: de dragende zijkanten van een trap, waar de treden tussen worden geplaatst

Er zijn verschillende methodes om een trap te renoveren – afhankelijk van hoeveel slijtage hij vertoont. Welke methode je ook kiest, je moet de oude bedekking van de traptreden (tapijt, linoleum etc.) volledig verwijderen voordat je aan de slag gaat. Lijmresten en oude plamuur kun je wegschrapen met een plamuurmes.

Overigens: hier kun je lezen hoe je tegellijm losmaakt en tapijtlijm verwijdert.

De gemakkelijkste en voordeligste manier om een houten trap te renoveren is door de treden te schuren en te schilderen. In principe gaat dit op dezelfde manier in z’n werk als het schuren van een houten vloer. Omdat een trap echter veel hoeken heeft, heb je het juiste gereedschap nodig. Voor gladde oppervlakken en randen is een vlakschuurmachine geschikt. Met een deltaschuurmachine kun je goed in de hoeken komen. Omdat zo’n schuurmachine het hout niet zo snel afschuurt, zul je langer met één plek bezig moeten zijn. Met een schraapstaal kun je moeilijk bereikbare plekken bereiken.

Voor gewelfde, geprofileerde en gestructureerde oppervlakken – zoals die vaak te vinden zijn op trapleuningen – kun je het beste een schuurroller gebruiken. Tot slot kun je alles afwerken met een excentrische schuurmachine, die schuivende en roterende bewegingen maakt, waardoor je een zeer fijn schuurpatroon zonder groeven of splinters krijgt. Als er toch nog schuursporen te zien zijn, kun je die plekken nog een keer handmatig schuren met fijnkorrelig schuurpapier. Belangrijk: draag altijd werkhandschoenen, een veiligheidsbril en een stofmasker wanneer je een houten trap schuurt! Anders kan er fijnstof in je longen terechtkomen.

Schuur in verschillende etappes tot je een gelijkmatig, glad oppervlak hebt bereikt. Begin met grof schuurpapier en werk naar fijn schuurpapier toe. Het is het beste om in totaal vier tot vijf verschillende korrelgroottes gebruiken. Verwijder na elke stap het stof met een stofzuiger en een niet-pluizende doek. Of gebruik een bouwstofzuiger die je rechtstreeks op de schuurmachine kunt aansluiten, zodat het stof niet in je hele woning terechtkomt. Nuttige tips over hoe je te werk moet gaan en hoe je het juiste schuurpapier kiest, vind je in onze instructievideo's over schuurmachines.

Voor hardnekkige verfresten kun je ook een scherpe beitel gebruiken. Het gebruik van een heteluchtpistool of föhn wordt vaak aanbevolen, maar hierbij moet je voorzichtig te werk gaan: het hout kan beschadigd raken door de hoge temperaturen. Bovendien kan niet elke soort lak met hitte worden verwijderd.

Vul na het grof schuren eventuele scheuren en gaten met speciale houtreparatiepasta voor het repareren van hout. Kleinere krassen kun je ook wegwerken met gewone houtvuller. Zorg ervoor dat je de juiste kleur gebruikt. Als je geen geschikt vulmiddel kunt vinden, kun je ook fijn houtstof van het schuren mengen met een beetje houtlijm tot er een dikke pasta ontstaat. Zorg ervoor dat het precies dezelfde kleur heeft als de trap. Meng er – indien nodig – wat meer houtstof door.

Of je je houten trap daarna in de olie zet of verft, hangt helemaal af van je persoonlijke smaak. Geoliede trappen hebben een natuurlijke en warme uitstraling. Ze zijn ook gemakkelijk opnieuw te behandelen, wat om de twee tot drie jaar nodig is. Vooral producten op basis van lijnolie zijn bijzonder ecologisch en onschadelijk voor het menselijk lichaam. Om de houtnerf naar voren te brengen en de gewenste kleurtint te bereiken, moet je de trap eerst beitsen. Daarna kun je alles aflakken met olie. Voor het aflakken zijn twee lagen onverdunde hardolie of hardwaxolie voldoende. De olie moet volledig in het hout dringen. Verwijder overtollige olie met een absorberende doek.

Een geschilderde trap heeft het voordeel dat hij langer meegaat. Je kunt de trap daarnaast in elke gewenste kleur verven. Bij het kiezen van een kleur is het verstandig om rekening te houden met de kleur van de vloer. Je kunt een tint nemen die naadloos bij de vloer aansluit, of juist bewust kiezen voor een spannend kleurcontrast. Lees hier meer over het effect van kleuren in huis.

Het meest geschikt is een slijtvaste vloer- of trapverf. De laatste is ook verkrijgbaar met antislip. Als grondering is een verdunde lak geschikt. De trap moet ongeveer twee uur drogen, voordat je verder kunt werken. Het aflakken doe je in vier tot zeven lagen. Laat de afzonderlijke lagen tussendoor goed drogen. Het duurt ongeveer zeven dagen voor de laatste laag volledig is uitgehard. Probeer gedurende deze tijd niet met schoenen op de trap te lopen.

Let op: als je trapverf zonder antislip hebt gebruikt, kun je op andere manieren het risico op uitglijden beperken. Je kunt bijvoorbeeld profielen of trapmatten op de treden plakken.

Als je je oude houten trap een volledig nieuwe look wilt geven, kun je hem ook bekleden. Hiervoor komen verschillende materialen in aanmerking:

Metaal: koele uitstraling, komt bijzonder goed tot zijn uiting in woonruimtes in de loft-stijl met een moderne, minimalistische inrichting

Hout: warm karakter, past bij veel inrichtingsstijlen, verhoudingsgewijs veel onderhoud nodig

Laminaat: voordelig en gemakkelijk te installeren, verkrijgbaar in veel verschillende looks

Tegels: robuust en gemakkelijk schoon te maken, antisliptegels verhogen de veiligheid

Vloerbedekking: warm aan de voeten en gemakkelijk te vervangen, hoog loopcomfort

Vinyl: voordelig, gemakkelijk schoon te maken, slijtvast, verkrijgbaar in vele patronen en kleuren, antislipeffect

Kurk: natuurlijke uitstraling, hoog loopcomfort, zorgt voor een gezond binnenklimaat

Als je de trap zelf wilt bekleden is de makkelijkste optie de aanschaf van een compleet pakket, dat naast het bekledingsmateriaal ook de hoeken en profielen omvat. Het bekleden van een trap vereist zeer nauwkeurig werk. De treden moeten tot op de millimeter nauwkeurig worden opgemeten. De beste manier om dit te doen is met een trapspin.

Bij open trappen kun je alleen de tredevlakken bekleden. Het is ook mogelijk om achteraf stootborden aan te brengen en die te bekleden. Deze maatregel is het overwegen waard, vooral als je kleine kinderen of huisdieren hebt. Als je een indruk wilt krijgen van hoe een dichte trap er later uit zal zien, kun je karton op maat knippen, het in de gewenste kleur verven en het in de openingen plakken. Denk ook aan geluidsisolatie bij het renoveren van de trap. Het constante op- en aflopen kan, vooral bij een woning met een relatief open ontwerp, al snel een aanzienlijke stressfactor worden.

Als de traptreden al erg versleten zijn, kun je ze helemaal vervangen of ze voorzien van een compleet nieuwe toplaag. Dit laatste houdt in dat je zowel de treden als de stootborden met een ander materiaal bedekt. Er zijn speciale sets op de markt, meestal van echt hout of laminaat, die je alleen op maat hoeft te zagen. Je moet dit nauwkeurig en zorgvuldig doen. Sommige gespecialiseerde leveranciers kunnen de treden en stootborden ook zelf op maat zagen als je hen de exacte afmetingen geeft. Als je zelf wilt zagen, is het raadzaam om van tevoren sjablonen te maken van de afzonderlijke treden. Je kunt voor het zaagwerk een decoupeerzaag met een fijn zaagblad gebruiken.

Bevestig vervolgens de nieuwe treden en stootborden op de bestaande treden met montagelijm. Het voordeel: je kunt trede voor trede te werk gaan en de trap blijven gebruiken.

Heb je besloten om je houten trap te schuren en het hout vervolgens te impregneren? Leg dan al het gereedschap en materiaal klaar en je kunt aan de slag.

• Oude trapbekleding en lijmresten verwijderen met een plamuurmes
• Grof schuren met een vlakschuurmachine en deltaschuurmachine, korrelgrootte 40
• Nogmaals schuren met korrelgrootte 80
• Barsten en scheuren vullen met houtreparatiepasta en/of houtvuller
• Fijn schuren met een excentrische schuurmachine, korrelgrootte 120 en daarna eventueel korrelgrootte 180
• Schuurstof verwijderen
• Gronden met een brede kwast of verfroller en twee uur laten drogen
• Schuren met een excentrische schuurmachine, korrelgrootte 240
• Schuurstof verwijderen met een niet-pluizende doek
• De trap met olie of verf behandelen (volg de instructies van de fabrikant)

Bij de renovatie van een trap moet je met een aantal factoren rekening houden, waaronder de wettelijke vereisten van het Besluit bouwwerken leefomgeving. Hieronder vind je meer informatie en nuttige tips om ervoor te zorgen dat jouw trap een succes wordt.

Als jouw trap kraakt, dan zijn de afzonderlijke elementen in de loop der jaren een beetje gaan bewegen bij het op- en aflopen van de trap. Dit probleem kan eenvoudig worden verholpen als je weet waar het vandaan komt. De krakende geluiden komen vaak uit de volgende plekken:

• Tussen de treden en de stootborden
• Bij de trapbomen
• Aan de voorkant van de treden

Er zijn twee manieren om storende geluiden te elimineren. Je kunt de beweging volledig stoppen door dunne houten wiggen in de voegen te slaan. Zaag vervolgens de uitsteeksels recht af en schuur ze op. Vul de overgebleven kieren op met houtplamuur. Je kunt ook een elastisch materiaal zoals acryl of kit in de voegen spuiten. Hiervoor moet je eerst de voegen breder maken met wiggen.

Als je huis cultureel erfgoed is, wordt de renovatie van je trap iets moeilijker. Om het oorspronkelijke karakter te bewaren, mag je vaak geen ingrijpende veranderingen aanbrengen – ook al zou het een verbetering zijn. Je moet je plannen in zo’n geval eerst bespreken met de desbetreffende erfgoedautoriteit. Zij kunnen je vertellen welke regels van toepassing zijn in jouw situatie. Vaak is het verstandig om in het geval van een monumentale trap een specialist in de arm te nemen. Als hobbyklusser heb je al snel je grenzen bereikt, vooral als het gaat om het opknappen van sierbalustrades of het herstellen van het oorspronkelijke kleurenschema.

Om ernstige valpartijen te voorkomen, moeten trappen worden beveiligd met een trapleuning aan de open zijde. De hoogte van de leuning is wettelijk bepaald in het Besluit bouwwerken leefomgeving: bij een trap met een klimlijn die groter is dan 2:3 en een valhoogte van meer dan 1,5 meter moet deze tussen de 60 cm en 1 meter zijn, gemeten van het tredevlak tot de bovenkant van de leuning. Als er kinderen in huis wonen, is het ook raadzaam om naar de spijlen van de balustrade te kijken: de afstand tussen de afzonderlijke spijlen mag maximaal 12 cm zijn, zodat er geen kinderhoofd tussen past. Om te voorkomen dat kinderen de leuning als klimrek gebruiken, is het beter om geen dwarsbalken te gebruiken. Kinderen kunnen ook minder makkelijk over een leuning klimmen die enigszins naar binnen is geplaatst. Lees voor meer informatie onze tips over hoe je een huis kindvriendelijk kunt maken.