In tegels boren als een professional – tips voor gaten zonder schade

Tegels worden meestal gemaakt van aardewerk of (fijn) steengoed. Het verschil tussen de materialen zit vooral in de structuur. Tegels van aardewerk hebben erg grove poriën en zijn relatief zacht. Ze worden altijd geglazuurd en worden meestal als wandtegels gebruikt. Tegels van steengoed hebben een veel dichtere structuur. Dat maakt ze heel sterk en robuust, waardoor ze ook veel als vloertegels worden gebruikt. Tegels van steengoed kunnen zowel geglazuurd als ongeglazuurd zijn. Nog robuuster zijn tegels van fijn steengoed. Ook deze tegels zijn zowel in geglazuurde als ongeglazuurde variant verkrijgbaar. Ze hebben een hele dichte structuur, waardoor ze bijna geen water opnemen. Daarom worden ze voornamelijk buiten gebruikt. Naast de genoemde materialen kunnen tegels van nog veel meer andere materialen worden gemaakt, zoals natuursteen, terracotta en porselein.

Als je in een tegel wilt gaan boren, kan een voordeel ook een nadeel worden. Om door het harde oppervlak heen te komen, heb je kracht nodig. Maar tegels breken door de samenstelling van het materiaal al snel. Verder kan de boor van het gladde oppervlak van een tegel glijden.

Met de hardheidsklasse van een tegel wordt aangegeven hoe zacht of hard een tegel is en welke boor je het best kunt gebruiken. De hardheidsklasse wordt aangeduid met een getal tussen 1 (zeer zacht) en 10 (zeer hard). Hoe meer een tegel wordt belast, des te hoger de hardheidsklasse moet zijn. Gewone tegels hebben een hardheid tussen 3 en 4. Tegels van fijn steengoed hebben een hardheidsklasse van 8 en behoren daarmee tot de hardste materialen. Ter vergelijking: een diamant valt in de hardheidsklasse 10. Diamanten kunnen alleen met een andere diamant worden bewerkt.

Bij het boren in tegels komt het vooral aan op de juiste boor. De keuze van de boor wordt bepaald door de hardheidsklasse van de tegel. De boor moet harder zijn dan de tegel. De hardheidsklasse is meestal op de verpakking te vinden. Heb je de verpakking niet meer? Dan kun je proberen met de boorkop een kras in het materiaal te maken. Lukt dat? Dan heb je de juiste boor te pakken. Voor deze test kun je het best een tegel nemen die je over hebt of een plekje uitzoeken waar een kras later niet opvalt.

Een glasboor, vaak ook tegel- en glasboor genoemd, is ook makkelijk te gebruiken door een onervaren doe-het-zelver. Deze boor lijkt een beetje op een speer: hij heeft een spitse punt en komt daarmee moeiteloos door tegels met een hardheidsklasse tot 3. Daarbij slijpt de boor in het materiaal. Als je een glasboor gebruikt om in tegels te boren, moet je deze met water koelen.

Voor tegels met een zachte en gemiddelde hardheid zijn ook speciale tegelboren verkrijgbaar. Daarbij gaat het in principe om een geharde spiraalboor. Het snijvlak is diamantgeslepen en zorgt daarmee voor makkelijk en precies boren. Koelen is niet nodig.

Als je in zeer hard materiaal wilt boren, zoals vloertegels of tegels van fijn steengoed, is een diamantboor een must. De punt of boorkroon is bezet met fijne diamanten die moeiteloos en heel precies door het materiaal snijden. Bij het boren vormen zich voortdurend nieuwe snijvlakken, waardoor de boor zichzelf slijpt. Er zijn zowel met was gekoelde als ongekoelde diamantboren te krijgen. Een met was gekoelde diamantboor heeft het voordeel dat je heel lang in tegels kunt boren zonder dat de boor oververhit raakt. Ongekoelde diamantboren moeten met water worden gekoeld.

Een steenboor is niet echt geschikt om mee in tegels te boren. Een steenboor heeft in plaats van een geslepen punt een hardmetalen plaat die materiaal vergruist in plaats van er een mooi gat in te maken. Deze boor wordt pas gebruikt als er al een gat in de tegel zit en in de muur erachter moet worden geboord. Maar met veel zorgvuldigheid en geduld kunnen ook met de steenboor acceptabele gaten in tegels tot hardheidsklasse 3 worden geboord.

Als je de juiste boor voor je tegels hebt gekozen, ga je verder met de voorbereiding. Leg al het gereedschap, alle hulpmiddelen en al het materiaal dat je nodig hebt klaar.

Voordat je een gat gaat boren, moet je er zeker van zijn dat je geen water- of elektriciteitsleidingen raakt. Als je hier door boort, kan dit niet alleen veel kosten met zich meebrengen, maar het kan vooral ook gevaarlijke situaties voor jezelf opleveren. In de keuken en badkamer lopen heel veel leidingen. Meestal geldt dat overal waar zich stopcontacten en lichtschakelaars bevinden, ook leidingen liggen – meestal verticaal of horizontaal ten opzichte van de vloer of het plafond. Naast deuren en kozijnen, onder het plafond en boven de vloer zijn er vaak installatiezones van 30 cm. Maar hier kun je niet zomaar vanuit gaan: vooral in oude gebouwen lopen de leidingen vaak overal en nergens. Waar ze precies liggen, kun je met een speciale leidingzoeker controleren. Dit apparaatje spoort metaal in de muur op en kan ook stroom detecteren. Hoe je hierbij te werk gaat en waar je op moet letten, is omschreven in ons artikel over veilig boren.

De kans dat je bij het boren een leiding raakt en daardoor een elektrische schok krijgt, is klein. Toch moet je vóór het boren om veiligheidsredenen de stroom uitschakelen.

Meet de plek van het boorpunt precies uit en teken de plek af met een potlood. Gebruik een waterpas als je meerdere parallelle gaten in de tegels wilt boren. Houd de waterpas bij het eerste afgetekende punt en lijn deze zo uit dat je de volgende markering in een horizontale of verticale lijn kunt aftekenen.

Het is aan te raden eerst putjes te maken op de afgetekende punten. Zo weet je zeker dat de boor niet van het gladde oppervlak van de tegels glijdt. Daardoor ontstaat een kleine inkeping, die de boor houvast geeft. Plaats daarvoor de centerpons of kraspen op het afgetekende punt. Houd hem een beetje schuin en sla er met een lichte hamer een paar keer voorzichtig op. Je kunt eventueel ook een stevige spijker gebruiken om een putje mee te maken. Als je een diamantboor gebruikt, vervalt deze stap.

Bij boren in tegels is het belangrijk dat je geduldig bent en goed aanvoelt wat je moet doen. Daarvoor hebben we handige tips voor je op een rijtje gezet.

• • • • • Er mag zich onder de tegels geen holle ruimte bevinden. Dit kun je controleren door de kloptest te doen. Klinkt de muur overal hetzelfde? Dan zitten de tegels vast op de ondergrond.
        • Bij heel gevoelig materiaal, zoals porselein, is het aan te raden eerst een gat voor te boren. Begin met een kleine boordiameter en werk stap voor stap naar de gewenste diameter toe.
        • Houd de boormachine altijd in een rechte hoek ten opzichte van de tegel. Als de boor kantelt, kan de tegel beschadigd raken. Gebruik eventueel een boorgeleider of boorsjabloon als hulpmiddel.
        • Tijdens het boren worden de meeste boren erg heet. Daarom moeten ze worden gekoeld. Je kunt daarvoor boorolie of gewoon water gebruiken. Oververhitting leidt niet alleen tot beschadiging van het gereedschap, maar ook tot spanning in het materiaal, waardoor de tegel barst.
        • Tegelboren en met was gekoelde diamantboren hoeven meestal niet extra te worden gekoeld. Maar houd toch altijd de temperatuur in de gaten, vooral als je langer boort.
        • Je kunt een tweede persoon vragen een stofzuiger onder het boorgat te houden, zodat het boorstof niet door het hele huis wordt verspreid. Je kunt ook een koffiefilter of open envelop met schilderstape onder het boorgat plakken.
        • Zet de hamer- of klopfunctie van de boormachine altijd uit. Door de trillingen kan de tegel beschadigd raken.
        • Boor met lage druk door het materiaal. Door te hoge druk kan de tegel barsten. Het toerental mag maximaal 1.000 omwentelingen zijn.
        • Gewone tegels zijn meestal tussen 8 en 11 mm dik. Is deze diepte bereikt? Stap dan over op een steenboor. Een tegel-, glas- of diamantboor slijt te snel als je er ook mee in beton of in metselwerk boort. Als je ziet dat de boor geen tegelmateriaal meer uit het boorgat meeneemt, weet je dat de boor door de tegel is gekomen.
        • Boor met een normaal toerental en normale druk verder in het metselwerk. Kom je niet door het materiaal? Dan kun je ook de hamer- of klopfunctie weer aanzetten.
        • Hoe diep het boorgat moet zijn, hangt van de plug af.

Zelfs met de beste voorbereiding kan er soms nog wel eens wat misgaan. Als het boorgat te groot is geworden of als het gat toch op de verkeerde plek zit, is een speciaal vulmiddel voor tegels precies wat je nodig hebt. Smeer het vulmiddel in het gat en haal de resten rond het gat met een plamuurmes weg. Nadat het vulmiddel is uitgehard, kun je het oppervlak voorzichtig met schuurpapier schuren. Gebruik als de kleurverschillen te groot zijn een lakspray in de juiste kleur. Zo zie je er later niks meer van. Of je brengt mooie folie over de tegels aan.

Zo kun je ook gebarsten tegels repareren. Maar let op: in een natte ruimte is dit niet aan te raden. Als in de keuken of badkamer een tegel is gebarsten, moet deze worden vervangen. Anders kan door de scheur water in de muur of vloer komen.

In plaats van direct in de tegel te boren, kun je er ook voor kiezen om in de tegelvoeg te boren. Dat is veel makkelijker. Bovendien kunnen de boorgaten later weer onopvallend worden opgevuld. Maar houd er wel rekening mee dat voegen alleen geschikt zijn voor gaten en pluggen die kleiner zijn dan de voeg zelf. Zware kasten kun je niet op deze manier ophangen.

De werkwijze voor boren in voegen is hetzelfde als die voor boren in tegels. Alleen gebruik je nu een gewone steen- of betonboor. Om te voorkomen dat de omringende tegels beschadigd raken, is het aan te raden eerst putjes te maken op de plek waar het boorgat moet komen. Zet ook de hamer- of klopfunctie uit. Boor met weinig druk door het voegmateriaal. Als je het metselwerk hebt bereikt, kun je met de hamerfunctie verder boren.

Als je in een huurwoning woont, moet je jezelf afvragen of je echt in de tegel moet boren. Er is geen bepaling in de huurovereenkomst waarin expliciet staat dat boren in tegels verboden is. Toch mogen er geen boorgaten worden gemaakt als deze niet voor standaard installaties nodig zijn. In de jurisprudentie wordt daarbij altijd naar individuele gevallen gekeken. Als de huurder in tegels boort zonder dat dit een duidelijk voordeel heeft, is hij aansprakelijk voor ontstane schade. Verderop in het artikel wordt uitgelegd welke alternatieven er voor boren zijn.

• Vul het reservoir van watergekoelde boren met water.
• Plaats de boor in de boormachine.
• Zet de hamer- of klopfunctie van de boormachine uit en stel het toerental in.
• Houd de boor in een rechte hoek ten opzichte van de tegel.
• Boor door de tegel.
• Houd daarbij altijd de temperatuur in de gaten en koel de boor eventueel.
• Gebruik nu een steenboor en boor tot de gewenste diepte in het metselwerk.
• Trek de tape los en maak het boorgat schoon.
• Steek de plug in het boorgat.

Hieronder vind je nog meer tips en trucs om jouw doe-het-zelf-project te laten slagen.

Als je in tegels boort om een zwaar voorwerp op te hangen, bijvoorbeeld een keukenkastje voor serviesgoed, heb je hiervoor speciale pluggen voor zware belasting nodig. Daarbij geldt dat de plug maar zoveel gewicht kan dragen als de muur, waar hij in zit, aankan. Metselwerk of beton zijn het meest geschikt voor zware voorwerpen. Voor gasbeton zijn speciale bevestigingssets voor zware belasting verkrijgbaar.

Als je wanden uit gipsplaten bestaan, kun je geen kastjes ophangen die zwaarder zijn dan 40 kg. Voor minder zware belasting gebruik je hollewandpluggen.

Doe-het-zelvers vragen zich vaak af of ze niet alvast een gat in de tegel kunnen boren, voordat ze de tegel op de muur of vloer aanbrengen. Dan hoeven ze een tegel niet te vervangen als hij barst, wat veel werk is. Het is wel mogelijk om alvast een gat in tegels te boren, maar dit is niet aan te raden. Dit vergt namelijk veel planning, want de gaten in de muur en in de tegel moeten daarna precies op elkaar passen. Verder moet de tegel bij het boren goed worden vastgemaakt, zodat hij niet trilt.

Om voorwerpen te bevestigen, hoef je niet altijd een boormachine te gebruiken. Er zijn inmiddels verschillende alternatieven waar geen boorgat voor nodig is. Kleine en lichte voorwerpen kunnen bijvoorbeeld met dubbelzijdige tape aan de muur worden bevestigd. Er zijn ook zelfklevende haakjes of badkameraccessoires verkrijgbaar die zelfs bij regelmatig douchen blijven hangen. Bij een hoger draagvermogen kun je montagelijm gebruiken. Houd je daarbij aan de gebruiksinstructies op de verpakking.

• • • • • Controleer eerst of er echt in de tegel geboord moet worden en of er niet nog een andere oplossing is, zoals boren in de voeg of een andere ophangmogelijkheid.
        • Gebruik een leidingzoeker om stroom- en waterleidingen in de muur op te sporen.
        • Kies de juiste boor: voor tegels met een zachte en gemiddelde hardheid zijn glas- en tegelboren geschikt. Voor fijn steengoed en natuursteen heb je een diamantboor nodig.
        • Maak van tevoren een putje in het boorgat, zodat de boor niet wegglijdt. Plak eerst nog (schilders)tape over het afgetekende punt.
        • Ga bij het boren voorzichtig te werk. Zet de hamer- of klopfunctie van je boormachine uit en begin langzaam met een laag toerental en lage druk.
        • Houd daarbij steeds de temperatuur in de gaten. Koel de boor indien nodig met water.
        • Boor niet met speciale boren in het metselwerk. Gebruik daarvoor een steenboor.

Netjes geboord? Super! Bekijk dan ook eens onze vele andere artikelen met doe-het-zelf-weetjes.