Tegellijm verwijderen – het juiste proces en gereedschap

Bleef de muur achter de tegels intact toen je ze eraf klopte? Dat is een goed teken. Het is echter verstandig om nog een keer te controleren hoe stabiel de muur is. Brokkelt de muur af zodra je er lichtjes met een hamer op tikt? Als je veel kwetsbare plekken vindt, kun je beter een tegelzetter of metselaar raadplegen, voordat je de muur onnodig beschadigt.

Voordat je begint met het verwijderen van de tegellijm, moet je erachter komen met wat voor soort lijm je te maken hebt. De meest voorkomende soort tegellijm is nog steeds mortel, dat is een lijm op cementbasis, gemengd met water. Maar er zijn ook andere soorten tegellijm. Deze zijn voor een leek niet gemakkelijk te herkennen – bij twijfel kun je een paar monsters van de afgebrokkelde tegels met lijmresten erop meenemen naar een speciaalzaak of bouwmarkt voor een professionele beoordeling.

Hieronder geven we je een globaal overzicht van de verschillende soorten lijm.

Cementgebonden lijm – droog mortelmengsel, gemengd met water – de traditionele methode die in de meeste woonruimtes wordt gebruikt.

Flexlijm – lijm op cementbasis met toegevoegde kunststoffen, soms ook sneldrogende lijm genoemd. Wordt vaak gebruikt op plekken die snel weer toegankelijk moeten zijn, zoals trappen.

Dispersielijm – zeer sterke hechting, hoog kunststofgehalte, vergelijkbare samenstelling als muurverf. Deze lijm is vooral geschikt voor het aanbrengen van tegels op gladde ondergronden, bijvoorbeeld op bestaande oude tegels of gipsplaten. Wordt vrij zelden gebruikt.

Met de hulpmiddelen die we nu gaan bespreken, heb je met dispersielijm weinig kans van slagen. Je kunt verfafbijtmiddelen uit de bouwmarkt gebruiken, maar die zijn vaak niet huidvriendelijk en kunnen schadelijke gassen afgeven. Let op: gebruik geen verfafbijtmiddelen op gipsplaten, want die tasten de ondergrond aan. Je kunt beter ossengalzeep gebruiken: laat de tegellijm weken met een mengsel van ossengalzeep en water. Wrijf vervolgens met een spons over de ossengalzeep tot de tegellijm loslaat.

Reactieharslijm – gemaakt van kunsthars en hardmakers, zonder cement – vaak te vinden in bedrijfsruimtes. Hecht zeer sterk, zelfs op moeilijke ondergronden en is daarom ook geschikt voor het aanbrengen van tegels op metaal of glas. Hiervoor is een freesmachine nodig, bijvoorbeeld met een diamantschijf.

Welk gereedschap je gebruikt, hangt af van het soort tegellijm dat je moet verwijderen, de staat van de ondergrond en de grootte van het muur- of vloeroppervlak:

Hamer en beitel: alleen geschikt voor kleinere muuroppervlakken. Als het metselwerk van de muur stevig genoeg is, kun je een hamer en beitel gebruiken om resten tegellijm of mortel er voorzichtig af te tikken. Plaats hiervoor de beitel in een zo scherp mogelijke hoek ten opzichte van de ondergrond. Dit vereist weinig kracht, en de lijmresten zullen (hopelijk) gemakkelijk en over een groot oppervlak loskomen. Voordeel: je hoeft geen elektrisch gereedschap te kopen of te huren. Nadeel: deze methode kost relatief veel tijd en energie.

Elektrische beitel of boorhamer met beitel: geschikt voor iets grotere oppervlakken met lijm op cementbasis of tegellijm op harsbasis. Zorg ervoor dat je van tevoren vertrouwd raakt met het gereedschap. Wees voorzichtig met zachte of al beschadigde muren, want een boorhamer kan soms meer schade aanrichten dan je lief is. Als de muur te zacht is, komen er hele stukken pleister op je af of laat de boor grote groeven achter. Voordeel: deze methode levert sneller resultaat op dan een hamer en beitel. Nadeel: schade aan de muur is mogelijk, en deze methode kost ook vrij veel inspanning voor grotere oppervlakken.

Schuurmachines: ideaal voor kleine oneffenheden en kleine oppervlakken, bijvoorbeeld een excentrische schuurmachine met speciaal schuurpapier, een schijfschuurmachine of een multitool. Voordeel: minder tijdrovend dan de handmatige methode met hamer en beitel. Nadeel: alleen geschikt voor kleine oppervlakken en minimale lijmresten. Schuurmachines worden ook vaak uitsluitend voor de afwerking gebruikt om een volledig egaal en schoon oppervlak te krijgen voor de nieuwe muurbekleding.

Frees: voor vloeren en grote muuroppervlakken en voor reactieharslijm die bijzonder hardnekkig is, heb je een freesmachine met een diamantschijf nodig. Een frees kun je huren in plaats van hem te kopen. Vraag een professional om hulp als je nog nooit met zo'n machine hebt gewerkt.

Het voordeel van een freesmachine is dat je veel minder tijd kwijt bent dan met een hamer en beitel of een hamerboor; je hebt ook minder kracht nodig dan bij de andere methodes. Bovendien bereik je ook een beter resultaat, mits je er handig mee omgaat: omdat je minder druk hoeft uit te oefenen, glijden de machines minder snel weg en brengen ze het oppervlak minder schade toe. Nadeel: deze machines voor het verwijderen van oude tegellijm zijn duur in de aanschaf. Je kunt er wel een huren, maar dan moet je wel goed worden geïnstrueerd over het gebruik. Dit kost wat tijd, maar die bespaar je later weer als je aan het werk gaat.

• Tegellijm van de vloer verwijderen: vloeren, bijvoorbeeld dekvloeren, zijn meestal vrij hard. Dit betekent dat je je minder zorgen hoeft te maken over beschadigingen en meteen kunt beginnen met frezen met krachtige machines en gereedschappen. Als er maar een paar lijmresten zijn, kun je de dekvloer ook meteen schuren zonder eerst te frezen.
• Tegellijm uit voegen verwijderen: als er bij het leggen van nieuwe tegels lijm in de voegen komt die vervolgens opdroogt, heb je geen andere keuze dan deze met de hand te verwijderen. Probeer de lijm eruit te schrapen met een platte schroevendraaier, voegenkrabber of beitel. Maak de voegen vervolgens schoon met een spons en water en laat ze drogen.
• Tegellijm van tegels verwijderen: als je afzonderlijke tegels opnieuw wilt gebruiken, tik dan heel voorzichtig de lijmresten van de achterkant met een hamer en beitel, of gebruik een haakse slijper met een borstel. Als je dit gaat doen, moet de tegel eerst goed worden vastgezet. Als de tegels lijmresten op de voorkant hebben, probeer het dan eerst met warm water en een keukensponsje of iets vergelijkbaars. Schraap er zo nodig grotere stukken vanaf met een botte schroevendraaier en poets de tegel daarna met het sponsje. Je kunt in bouwmarkten ook speciale mortelverwijderaar kopen. Tegelzetters gebruiken soms verdund zoutzuur als laatste redmiddel, maar dit is vrij gevaarlijk en niet aan te raden.
• Tegellijm van graniet verwijderen: graniet heeft meestal een ruw oppervlak waarop tegellijm uitstekend hecht. Als je de oppervlaktestructuur wilt behouden, kun je voor kleine oppervlakken een beitel gebruiken, of eventueel een haakse slijper met een stalen borstelkop. Voor grotere oppervlakken kun je het gemakkelijker maken met een zandstraler, maar raadpleeg eerst een professional voordat je hieraan begint.
• Tegellijm van cellenbeton verwijderen: je kunt dit het beste handmatig doen, omdat cellenbeton vrij gevoelig is. Gebruik in plaats van een beitel een stevig plamuurmes, omdat deze een breder contactoppervlak heeft.
• Tegellijm van glas verwijderen: of je hierbij succes hebt, hangt ervan af hoe sterk de tegellijm zich aan het glas heeft gehecht. Probeer de lijm bijvoorbeeld met warm water te besproeien en er met een stanleymes af te schrapen. Als de lijm te stevig aan het glas vastzit, zul je deze waarschijnlijk niet kunnen verwijderen zonder het oppervlak te beschadigen.
• Tegellijm van hout verwijderen: als er op hout resten van tegellijm op cementbasis zitten, bijvoorbeeld op oude vloeren, kan de lijm alleen heel voorzichtig en met veel geduld verwijderd worden om te voorkomen dat de ondergrond wordt beschadigd. Je kunt de lijm het beste eerst laten weken en dan voorzichtig verwijderen met een krabber of spatel.
• Tegellijm van gipsplaten verwijderen: het is nauwelijks mogelijk om tegellijm van gipsplaten te verwijderen zonder de ondergrond te beschadigen. Ga ook hier weer handmatig te werk en wees erop voorbereid dat je de gipsplaat later moet repareren en het oppervlak opnieuw moet afdichten, bijvoorbeeld met plamuur.