Kerstroos planten en verzorgen

De kerstroos is een van de weinige kleurrijke planten in het koude seizoen. De vaste plant is winterbloeiend en gedijt goed in potten en perken. Hier lees je alles wat je over de kerstroos moet weten.

De kerstroos heeft nog andere namen. Hij wordt onder andere ook sneeuwroos of nieskruid genoemd. In de winter verschijnen de witte bloemen. De Latijnse naam van de plant is "Helleborus niger".

Soms worden andere Helleborus-soorten ook kerstroos genoemd. Dit kan tot verwarring leiden, omdat deze andere soorten soms op heel andere tijdstippen bloeien. Alleen de echte kerstroos, dus de Helleborus niger, bloeit rond de kersttijd. De andere soorten worden eerder voorjaarsrozen genoemd.

De kerstroos is wintergroen en meerjarig. Hij groeit op kruidachtige wijze. De plant behoort tot de familie van de zogenaamde boterbloemen. De kerstroos is een vaste plant en wordt tussen 10 cm en 30 cm hoog. Als hij op de juiste plaats staat, kan hij wel 25 jaar oud worden.

De bloemen van de kerstroos hebben een doorsnede van ongeveer 5 cm tot 10 cm. Ze staan afzonderlijk en eindstandig op de stengel van de plant. Ze zijn meestal wit van kleur. Sommige soorten kleuren lichtjes roze wanneer ze verbleken.

De bloemknop bestaat uit vijf eivormige kelkbladen. Vele gele meeldraden groeien in een spiraal langs de langwerpige bloemas.

Afhankelijk van de groeiplaats, de soort en ook de hoogte waarop ze groeit, bloeit de kerstroos van ongeveer december tot maart. Sommige soorten bloeien ook al in november.

De bladeren van Helleborus niger zijn diepgroen. Zij zijn ook in zeven tot negen secties verdeeld. Deze zijn langwerpig van vorm met een gekartelde of gave rand. Onderaan de stengel groeien twee tot drie vorstgevoelige schutbladeren. In de winter worden door sneeuw, aarde of bladeren beschermd.

Er zijn twee subsoorten van de kerstroos. Ze zijn door overgangen met elkaar verbonden. De meest voorkomende soort is Helleborus niger subsp. niger. Deze plant heeft glanzende, donkergroene bladeren. De doorsneden van de bladeren zijn zeer breed, vooral in het voorste derde deel. De bladrand heeft naar voren gebogen kartels.

De andere subsoort is Helleborus niger subsp. macranthus. Het heeft blauwgroene, matte bladeren. De doorsneden van de bladeren zijn hier, vooral in het midden zeer breed. Uit de bladrand steken zijdelings fijne tandjes.

De kerstroos komt in het wild vooral in de oostelijke noordelijke en zuidelijke Alpen voor. Hij komt ook in de Apennijnen en op de Balkan voor. Daar worden ze op hoogten tot 1.900 m. aangetroffen.

In Duitsland is de kerstroos alleen in Beieren te vinden. Je ziet ze vaker in Oostenrijk en Zwitserland. Hij groeit vooral op struikachtige hellingen of in schrale beuken- en gemengde beukenbossen. Maar ze kunnen ook in eiken- en sparrenbossen worden aangetroffen. De kerstroos is echter allang veel wijder verspreid dan zijn natuurlijke habitat, en groeit overal waar hij in de winter voldoende licht krijgt, in de zomer niet te veel zon en in de winter niet warmer wordt dan 15°C.

Een zeer bekende soort van de kerstroos is de "Praecox". Hij bloeit uitzonderlijk lang, vaak al vanaf november. Je kunt vaak tot in het voorjaar van de bloemen genieten. De kerstroos "Praecox" is een van de oudste soorten van de plant.

Aangezien de kerstroos zeer populair is, zijn er nu veel verschillende soorten met een bijbehorende varianten. Een heel populair voorbeeld is de "HGC Joseph Lemper" kerstroos. Deze plant bloeit vanaf december. Als je vroeger van de bloemen wilt genieten, moet je voor de "HGC Jakob" variant gaan. Vaak bloeit hij al in november. De plant is wintergroen en wordt ongeveer 30 cm hoog. Hij is met name voor beplanting in potten of hangmanden geschikt.

De dubbele kerstrozen zijn hele romantische bloemen. De in Japan gekweekte variant "Snowball" bijvoorbeeld, is er een van. Deze kerstroos groeit zeer compact. In ons land zijn ze echter nogal moeilijk te krijgen. Een beter verkrijgbare soort is de gevulde variant "HGC Snow Frills". "Potter's Wheel" ziet er met zijn roze bloemenrand betoverend uit. Maar net als "Snowball" is "Potter's Wheel" moeilijk te krijgen.

De wortelstok van de kerstroos bevat vrij veel helleborine. De plant bevat ook saponine en protoanemonine. Alle delen van de kerstroos zijn dus giftig. Vergiftiging met deze stoffen leidt tot duizeligheid, diarree of zelfs instorting van de bloedsomloop. De plant moet daarom altijd buiten het bereik van kinderen en huisdieren worden geplaatst. Als je snel allergisch bent, kun je het beste tijdens het verzorgen van de kerstroos tuinhandschoenen dragen. Op deze manier bent je goed beschermd tegen het lekkende sap. Het kan ernstige huidirritatie veroorzaken.

Vanwege de geneeskrachtige werking werd de kerstroos al rond 300 v.Chr. in kruidenboeken vermeld. In die tijd werd de wortelstok fijngemalen en gebruikt als middel om het hart te versterken. Bovendien werd het poeder als vochtafdrijvend beschouwd.

Hoewel de kerstroos giftig is, wordt zij tegenwoordig in de volksgeneeskunde nog steeds als braakmiddel en laxeermiddel gebruikt. Sommige mensen gebruiken het ook tegen waterzucht en urineverlies.

In onze klimaatzones is de kerstroos winterhard. Het heeft een bodem nodig die rijk is aan humus en voedingsstoffen. Deze mag niet te droog en niet drassig zijn. Als de grond een basisch tot neutraal profiel heeft met een hoog kalkgehalte, gedijt de kerstroos bijzonder goed.

Maak een dunne, zanderige grond in de tuin klaar voor de plant. In de herfst kan je de bodem met compost, biologische meststof of een laag mulch verbeteren. Naast de humus is het het beste om veel kalkgrind aan de grond toe te voegen en deze erin te verwerken. Hierdoor en door de hulp van regenwormen wordt de grond goed belucht, en bevat het veel voedingsstoffen. Om uw gazon voorzichtig los te maken en vilt en mos te verwijderen, kunt u een gazonbeluchter gebruiken, die zachter is dan een verticale cultivator.

Als je de kerstroos eenmaal op de juiste plaats met de juiste grond hebt geplant, zal hij met zijn bloemen vaak tientallen jaren meegaan. Je hoeft de kerstroos ook niet te verplanten. Hoe langer hij op de juiste plaats staat, hoe mooier hij groeit en bloeit.

Zorg ervoor dat de kerstrozen op een halfschaduwrijke plek worden geplant. Ze krijgen onvoldoende licht onder coniferen of andere groenblijvers. Plant de plant niet in de schaduw van een gebouw. Hoe meer de kerstroos in de schaduw staat, hoe minder bloemknoppen er gevormd zullen worden.

De ideale plaats voor kerstrozen is onder een bladverliezende boom of struik. In de zomer beschermt de plantpartner de Helleborus niger tegen te veel zon. In de winter beschermen de vallende bladeren de kerstroos tegen de kou.

Op een open en zonnige plaats heeft de plant meer vocht nodig dan op schaduwrijker plaatsen. Geef echter niet te veel water. Wateroverlast in de pot of het bed kan rotting van de wortels veroorzaken. In het ergste geval zal de kerstroos hieraan bezwijken. Een afwateringslaag van bijvoorbeeld kalkgrind onder de kluit is een goede manier om wateroverlast te voorkomen.

Plant kerstrozen in een groep van drie tot vijf planten. Hierdoor ziet de plant er zeer aantrekkelijk uit. Je kunt ze ook samen met andere voorjaarsbloeiers planten. Helleborus niger, kan bijvoorbeeld goed met vroege voorjaarsbloemen, zoals sneeuwklokjes of winterbollen worden gecombineerd. Hij kan echter ook goed met wintergroene grassen zoals zegges worden gecombineerd. Als je hier wit-groen bonte soorten gebruikt, levert dat een bijzonder mooi plaatje op: Deze passen perfect bij de witte bloemen en groene bladeren van de kerstroos.

Je kunt de kerstroos ook samen met de vroege voorjaarscyclamen planten. Deze plant heeft precies dezelfde vereisten voor de bodem en is daarom de ideale plantpartner.

Wanneer de kerstroos in een pot wordt geplant, is het een mooie aanvulling op de versiering van de kersttafel, zoals een adventskrans of zelfs zelfgemaakte kerstversieringen.

Oktober is de beste tijd om kerstrozen te planten. Als je de plant in een pot wilt kweken, meng dan wat potgrond met leemgrond uit de tuin. Leg een afwateringslaag van geëxpandeerde klei op de bodem van de pot. Voeg dan pas het grondmengsel toe. Voor de andere planten is het nu tijd om ze winterklaar te maken, zowel uw tuin als uw potplanten.

Bemest de kerstroos voor het eerst in februari/maart. Om deze tijd bloeit hij nog en de nieuwe bladeren lopen al uit. De andere keer geef je het halverwege de zomer kunstmest. In deze periode vormt de kerstroos verse wortels. Later voorzien ze de toppen van voedingsstoffen. Koeienmest en -korrels zijn dan goede meststoffen. Doe er ongeveer een handvol van in het plantgat.

Als de bladeren in de herfst vallen, laat ze dan rond de kerstroos liggen. Zuig of blaas ze niet met een tuinzuiger of bladblazer  weg. Zij bieden een goede thermische bescherming en vormen bovendien een natuurlijke mulchlaag.

Verwijder in november of december het oude gebladerte van de kerstroos. Je kunt het het beste met een snoeischaar afknippen. De EasyPrune van Bosch, bijvoorbeeld, is hier uitermate voor geschikt. Het zorgt voor nette sneden die goed herstellen. Vergeet niet om tuinhandschoenen bij het werk te dragen. Op deze manier zijn je handen goed tegen het giftige sap beschermd.

Door het snoeien zien de bloemen er mooier uit en krijgen de nieuwe bladeren meer ruimte. Het snoeien heeft echter nog een andere reden: De oude bladeren zien er meestal ten laatste in het voorjaar niet meer mooi uit. Ze zijn ook vaak besmet met de zwarte-vlekkenziekte.

De beste manier om kerstrozen te vermeerderen is door te zaaien. Doe dit in het voorjaar, nadat de plant heeft gebloeid. In deze tijd zouden de zaden bruin moeten worden en iets open moeten gaan staan.

Zaai de zaden onmiddellijk in kleine potjes en zet ze in een koude bak of een beschutte hoek in de tuin. Houd de grond voortdurend vochtig. Laat ze niet uitdrogen. Anders gaan de zaden in slaapstand. Dit kan de ontkieming een heel jaar uitstellen en de slaagkans sterk verminderen. Als ongeveer 95 procent van alle zaden ontkiemt, doet slechts 30 procent dat na de slaapstand. Bedek de zaden niet met aarde. Het zijn lichtkiemers.

Gewoonlijk ontkiemen de zaden pas in de volgende winter. Er is echter geduld nodig totdat de eerste bloemen aan de jonge planten verschijnen: Vaak duurt het wel drie jaar voordat kerstrozen voor het eerst bloeien.

De kerstroos kruist gemakkelijk met zijn soortgenoten. Als je nieuwe planten kweekt uit de zaden van een bestaande kerstroos, hoeft de jonge plant niet per se op de moederplant te lijken.

Zwarte stip is een veel voorkomende ziekte op kerstrozen. Je kunt een infectie aan de grijsbruine vlekken op de bovenkant van de bladeren herkennen. Hierdoor kunnen ook grotere bladoppervlakten afsterven.

Als je een besmetting ontdekt, knip dan de zieke delen van de plant met een snoeischaaraf. Doe het afval niet op de composteerbak, maar bij het biologisch afval. Anders kan de ziekte zich verder verspreiden. Als u grotere oppervlakken wilt snoeien, zal de AdvancedShear struik- en grasschaar uw werk vergemakkelijken.

Als je dit wilt voorkomen, knip dan al het oude blad af voordat de kerstroos bloeit. Snoei ze zo ver mogelijk terug. De beste tijd om dit te doen, is wanneer de nieuwe bladeren en scheuten nog niet langer zijn dan 5 cm. Doe ook de verwijderde bladeren bij het biologisch afval.

Zwarte meeldauw kan ook kerstrozen aantasten. Hierbij verkleuren de bladeren en verwelken ze uiteindelijk. Als de plant zwaar is aangetast, moet hij zo snel mogelijk worden vernietigd. In minder ernstige gevallen volstaat het de aangetaste delen van de plant af te snoeien.

Bladluizen kunnen ook op kerstrozen worden aangetroffen. Het ongedierte verblijft aan de onderkant van de bladeren. Ze zitten ook aan de binnenkant van oudere bloemen. Bladluizen vormen geen gevaar voor de kerstroos. Als je dit toch wilt tegengaan, knip dan eind april alle uitgebloeide stengels tot op de grond af.

Met een slakkenkraag rond de Helleborus niger weerhoud je slakken er ook van om de zaadlobben en het blad van je kerstroos op te eten.

Als u meer wilt weten over wanneer welke tuinklussen moeten worden uitgevoerd, kunt u het juiste tijdstip voor alle belangrijke taken vinden in onze tuinkalender.