Vochtplekken op de muur herkennen & maatregelen nemen

Hieronder staat een korte samenvatting van de stappen die je moet nemen als je vermoedt dat je vochtplekken in huis hebt. Je vindt meer informatie en tips over hoe je het probleem kunt verhelpen in het hoofdstuk ‘Planning en achtergrondkennis’.

1. Doe een zichtcontrole van de muren.
2. Meet het vocht in de muur met een geschikt apparaat, bijvoorbeeld een thermodetector of – voor houten muren – een vochtmeter. Een inspectiecamera kan ook helpen.
3. Baken de plek af en bepaal de oorzaak. Raadpleeg eventueel een expert.
4. Als je huurt, breng dan onmiddellijk de verhuurder op de hoogte.
5. Verhelp de oorzaak van de waterschade en droog de muur.

In de onderstaande tabel zie je de meest voorkomende oorzaken van vochtplekken op de muur en de bijbehorende maatregelen.

Permanente vochtigheid in huis is niet alleen schadelijk voor het gebouw, maar ook voor de gezondheid van de bewoners. Een verhoogde luchtvochtigheid kan leiden tot ademhalings- en gewrichtsproblemen, vooral bij oudere mensen en kleine kinderen. Bovendien vormen vochtige muren de ideale voedingsbodem voor schimmel. De sporen komen in de lucht terecht, waar ze worden opgenomen door mensen en dieren. De gevolgen variëren van ernstige vermoeidheid en hoofdpijn tot allergieën en astma. Daarom moet je bij het eerste teken van een vochtige muur meteen in actie komen!

Vaak kom je erachter dat je een vochtprobleem hebt door een karakteristieke geur, maar soms kun je het ook zien of voelen:

• Muffe geur die niet weggaat, zelfs niet als je ventileert
• Het is koud en klam in de kamer, ook al staat de verwarming aan
• Permanent beslagen ruiten
• De betreffende muur voelt kouder aan dan de rest van de binnenmuren
• Behang bladdert af, tegels of pleisterwerk gaat loszitten
• Roestende metalen draagbalken
• Afbrokkelend metselwerk en scheuren
• Schimmelvlekken en zoutkristallen, doordat het water de zouten uit minerale bouwmaterialen oplost
• Plasvorming in ruimtes die in contact staan met de grond
• Schimmelvorming, zichtbaar als zwarte, bruine, roodachtige of gele vlekken

Je kunt controleren of en hoeveel vocht er in de muur zit. Dit doe je met een vochtmeter bij houten muren en met een thermodetector in alle andere gevallen. Je moet de meting op verschillende plaatsen uitvoeren. Om dit te doen, houd je het apparaat voor of tegen de muur. Het resultaat wordt weergegeven als percentage of in cijfers. Onze videotutorials voor meettechnologie geven meer informatie over het gebruik van deze apparatuur.

Bij niet of onvoldoende afgedichte keldermuren kunnen er zelfs vochtniveaus van 150 of 200 % in het metselwerk worden bereikt. Of een muur als vochtig of nat wordt beschouwd, hangt niet in de laatste plaats af van het materiaal. Er zijn verschillende bouwvochttabellen te vinden die bepaalde waarden toekennen aan de bouwmaterialen. 

Het vochtgehalte in een muur kun je ook laten testen door een gespecialiseerd bedrijf, dat een professionele vochtmeting uitvoert. Dit levert preciezere resultaten op, zodat je vaak een goede indicatie krijgt over de oorzaak van het vochtprobleem.

Om dit te doen moet er in de muur worden geboord, bijvoorbeeld met een boorhamer. Ons artikel over boren helpt je bij het kiezen van het juiste gereedschap, en de videotutorials voor boor- en schroefmachines helpen je ze te bedienen – als je deze taak niet aan een professional overlaat. Zorg er dan wel voor dat je onze veiligheidsmaatregelen voor klussers volgt.

Door een gat te boren kun je ook de vochtigheid in diepere lagen van het gebouw meten. Een andere mogelijkheid om de vochtigheid in de muur te bepalen is om een klein stukje van de muur te verbrijzelen, dit in een drukfles te doen en te mengen met calciumcarbide. De chemische reactie creëert een overdruk die je kunt meten om informatie te verkrijgen over het vochtgehalte.

Voordat je een vochtige of natte muur kunt renoveren, moet je eerst uitzoeken waar het water vandaan komt. Meestal ligt het aan een van de volgende oorzaken:

• Onjuiste ventilatie: bij het dagelijks douchen, koken en drogen van kleding ontstaat veel waterdamp in huis die naar buiten moet worden afgevoerd. Als het raam permanent op een kier staat, is er weinig luchtuitwisseling. Bovendien koelt de aangrenzende muur aanzienlijk af. Dan condenseert het vocht op de afgekoelde stukken muur.
• Onjuiste verwarming: als er te weinig wordt verwarmd, kan zich condens vormen op de koude muren en langzaam het gebouw binnendringen.
• Technische mankementen: vaatwasser, droger, wasmachine, airconditioner en dergelijke lekken water.
• Ontoereikende of defecte verticale waterkering: als er geen goede uitwendige afdichting is, komt het water uit de grond in het metselwerk terecht, waar het zich verder verspreidt.
• Lekkende of ontbrekende grondwaterkering: als behalve de functionerende verticale afdichting ook de horizontale grondwaterkering ontbreekt of lekt, kan het water via de poriën of kleine scheurtjes in de muur optrekken. Het probleem blijft meestal lange tijd onopgemerkt.
• Lekkend dak of schade aan de drainage van het dak: regenwater dringt door de muren en kan zich – afhankelijk van de hoeveelheid – door verschillende ruimtes verspreiden.
• Koudebruggen door onvoldoende isolatie: er zijn plekken in het gebouw waar meer warmte naar buiten ontsnapt dan in de aangrenzende ruimtes. Op deze zogenaamde koudebruggen condenseert vocht. Rolluiken en raamkozijnen hebben hier vaak mee te maken.
• Overstromingen en slagregen
• Schade aan waterleidingen en rioolbuizen: te herkennen aan vochtige plekken op de muur die zich snel verspreiden. De oorzaak van lekkage is vaak putcorrosie. Maar leidingen kunnen ook beschadigd raken bij het klussen, bijvoorbeeld door verkeerd te boren.
• Scheuren in het metselwerk waardoor vocht binnendringt
• Slecht afgedichte douches en badkuipen: spatwater komt via de voegen in de muur terecht.
• Onvoldoende droogtijd bij nieuwe gebouwen: soms wordt er na de bouw niet genoeg tijd ingepland om het bouwvocht te laten ontsnappen.

Water zoekt altijd de weg van de minste weerstand. Daarom kan het de moeite waard zijn om de bouwtekening van het huis onder de loep te nemen: welke kamers hebben een gemeenschappelijke muur? Welke liggen boven elkaar? Waar lopen de waterleidingen?

Zijn de muren continu vochtig? Dan is het verstandig een expert in te schakelen. Hij of zij kan niet alleen een diagnose stellen, maar ook advies geven over de maatregelen die je kunt nemen om het probleem te verhelpen.

Iedere bovengenoemde oorzaak heeft andere verschijningsvormen en vraagt om specifieke maatregelen. Belangrijk: naast het laten drogen van de muren moet ook altijd de oorzaak van het probleem worden aangepakt. Met een oppervlakkige behandeling van de vochtplekken op de muur kun je slechts kortstondig resultaat boeken.

Lichte schade kun je zelf verhelpen. Als de muur nat is geworden door een kapotte wasmachine, kun je de ruimte meestal op eenvoudige manier drogen. Voor kleine plekken kun je een luchtontvochtiger gebruiken, die het vocht aan de kamer en zo ook aan de muur onttrekt.

Voor grotere waterschade worden speciale bouwdrogers gebruikt. Er zijn condens- en absorptiedrogers, evenals infraroodstralers.

Als er condenswater op het muuroppervlak vormt, is het goed om kritisch te kijken naar hoe je de woning ventileert en verwarmt. Het is beter om kort en intensief te luchten dan om het raam continu op een kier te hebben staan. Doe de ramen minstens drie keer per dag helemaal open gedurende 5-10 minuten. De muren drogen dan normaal gesproken vanzelf. Controleer daarnaast regelmatig de luchtvochtigheid in huis. Daarvoor is een hygrometer erg handig. De ideale luchtvochtigheid ligt tussen 40% en 60%. Zet de hygrometer niet in de buurt van het raam of de verwarming, dat kan de meting beïnvloeden.

Ook bij het verwarmen worden vaak fouten gemaakt. Let erop dat alle kamers – ook die, die je niet zo vaak gebruikt – in de winter tot minstens 15°C worden verwarmd. Te grote of vaak voorkomende temperatuurschommelingen kunnen vochtschade in de hand werken.

Als er water via een lek in de muur dringt, bijvoorbeeld in het dak of de gevel, dan moet dit worden gedicht.

Als er al schimmel op de vochtige muren zit, moet je direct in actie komen om te voorkomen dat deze snel om zich heen grijpt. Kleine en oppervlakkige plekken kunnen met speciale schimmelverwijderaars worden bestreden. Ook met medische alcohol of spiritus kun je de schimmel te lijf gaan. Als de schimmels al in de muur zelf zijn doorgedrongen, moet je een gespecialiseerde firma inschakelen. Om huiszwam te herkennen en te bestrijden heb je ook professionele ondersteuning nodig.

Als de vochtwerende afdichting van het huis of de kelder beschadigd is, is luchten of het gebruik van een bouwdroger niet meer afdoende om de muren voor langere tijd tegen vochtplekken te beschermen. Afhankelijk van de oorzaak van het vochtprobleem komen een verticale of horizontale vochtwering in aanmerking. Horizontaal gelegde vochtwerende lagen voorkomen dat vocht uit de grond in de muren trekt; verticale vochtwering beschermt het huis tegen natheid die van de zijkanten komt.

Horizontale vochtwering kan worden geplaatst door middel van:

• Zaag- en snijmethodes: er worden een of meerdere isolerende mechanische barrières (metalen plaatwerk, kunststof platen, bitumenstroken of folies) in de muur aangebracht. In het algemeen worden deze afdichtingen al tijdens de bouwfase gelegd, maar ze kunnen ook achteraf worden geplaatst, mits de constructie van het huis dit toelaat. Hiertoe moeten de muren met speciaal gereedschap worden opengemaakt.
• Verchroomde staalplaten: de gegolfde platen worden met een pneumatische drilboor overlappend in een horizontale, doorlopende voeg in het metselwerk geslagen. De muur hoeft hiervoor niet te worden opengemaakt. Dit kan ook door ervaren doe-het-zelvers worden gedaan. Het resterende vocht wordt met bouwdrogers aan de muur onttrokken.
• Drukloze injectie: een methode die eveneens geschikt is om zelf te doen, mits het gaat om plekken van beperkte omvang. Hierbij worden talrijke gaten in de muur geboord en met een vloeibaar afdichtingsmiddel gevuld. Deze stof verspreidt zich geleidelijk in de muur en dicht daar de poreuze muren af, zodat het water niet meer kan opstijgen. In een van onze andere handleidingen lees hoe je gaten in een betonnen muur boort. Als de muren zeer vochtig zijn moeten ze van tevoren worden gedroogd.
• Drukinjectie: net als bij de drukloze injectie wordt een raster van gaatjes geboord. Een chemische, afdichtende laag wordt met een speciale machine onder hoge druk geïnjecteerd. Zo lukt het om het materiaal ook in moeilijk toegankelijke holle ruimtes door te laten dringen.
• Muurvervanging: een methode die veel moeite vergt, en vooral bij sterk beschadigde muren wordt gebruikt. Hierbij worden de vochtige muurstenen of betonblokken deels vervangen. Om te voorkomen dat het water verder kan doordringen, is het aan te bevelen om van te voren een horizontale afdichtingslaag aan te brengen. Deze methode kan, afhankelijk van de constructie van het huis, slechts in beperkte mate worden toegepast.
• Elektrofysische methode: het vocht wordt met behulp van elektrische spanning uit de muur verdreven. Deze methode om de muren te drogen is relatief duur, en de effectiviteit ervan geldt onder experts als omstreden.

Voor verticale afdichting zijn de volgende mogelijkheden beschikbaar:

• Externe afdichting van de keldermuren: Als de natte muren van buiten worden gedroogd, moet daarna het muurwerk in de kelder tot aan het fundament worden blootgelegd. De nieuwe afdichtingslaag hecht alleen op een vaste ondergrond. Na het corrigeren van voegen en oude stuc- of spachtelputzlagen worden er bitumenstroken of een dikke bitumenbekleding aangebracht. Als aanvullende beschermlaag kunnen eventueel noppenfolie en filtervlies worden gebruikt. In plaats daarvan kun je de buitenwand ook met minerale waterdichte coating of kunststofstroken behandelen. Als de kelderwand van buiten zorgvuldig is afgedicht, droogt het vocht meestal vanzelf.
• Interne afdichting van de keldermuren: naast de externe afdichting is het verstandig om de vochtige muren ook van de binnenkant te behandelen. Na het laten drogen van de muren worden de oude stuclagen eraf geklopt en worden er meerdere lagen vochtwerende coating aangebracht. Als de buitenmuur niet kan worden afgedicht, kun je de vochtige muur saneren met een speciale stuclaag, die vochtwerend van buiten, maar diffusie-open van binnen is. Daarnaast is dit materiaal in staat om zouten te binden en op te slaan.

De kosten voor het droog krijgen van de muren hangen aan de ene kant af van de mate van vochtschade en aan de andere kant van het oppervlak dat moet worden behandeld. Een overzicht:

Als je de schade door een specialist laat beoordelen, moet je rekening houden met extra kosten van 70-100 euro per uur.

Als er veel maatregelen moeten worden genomen, kun je geld besparen door het een en ander zelf te doen. Doe-het-zelvers kunnen bijvoorbeeld zelf de oude stuc- of spachtelputzlagen van de muur halen, oude voegen verwijderen, de keldermuren blootleggen of de muren schilderen, nadat ze droog zijn. Sommige methodes om de muur te herstellen, zoals de drukloze injectiemethode of het aanbrengen van platen van chroomstaal en speciale stuc zijn ook compleet zelf te doen.

Bij waterschade aan de muren of plafonds is het gebruikelijk dat de opstalverzekering de schade dekt. Schade aan zaken in huis wordt gedekt door je inboedelverzekering.